Viktor Orbanın Azərbaycana səfəri və Şuşaya yollanması Avropa İttifaqının (Aİ) rəhbərliyini sinirləndirib. Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) qeyri-rəsmi Zirvə toplantısı isə, ümumiyyətlə, Qərbin bəzi ölkələrinin siyasi elitalarının isterikasına səbəb olub.
Macarıstanın Avropa İttifaqında rotasiya qaydasında hazırkı sədrliyini həyata keçirən baş naziri Viktor Orban Avropa İttifaqının "icazəsi olmadan" Azərbaycanın Şuşa şəhərində keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə iştirak edib. Bu iştirak Brüsseldə yenidən narazılıq doğurub. Aİ-nin xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə ali nümayəndəsi Josep Borrell bu barədə açıqlama verib.
Borrell isterik və qeyri-adekvat bəyanatında qeyd edib ki, sən demə, Macarıstan Aİ-dən Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə əlaqələrin irəlilədilməsi üçün mandat almayıb. "Macarıstan hazırda Aİ-nin üzv dövləti olaraq, rotasiya qaydasında 31 dekabr 2024-cü il tarixinədək sədrliyi həyata keçirir. Bu, Avropa İttifaqını xarici səviyyədə təmsil etmək funksiyasını nəzərdə tutmur. Bu səlahiyyətlər Avropa Şurasının sədrinə və xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə ali nümayəndəsinə aiddir", - J.Borrel bəyan edib.
Josep Borrell həmçinin Şimali Kipr Türk Respublikasını legitimləşdirmək cəhdindən narazılığını ifadə edib. "Bu qərar təəssüf doğurur və təşkilatın bir çox üzvlərinin ərazi bütövlüyü prinsipinə və BMT Nizamnaməsinə sadiqliyini göstərir. Aİ dəfələrlə, o cümlədən ən yüksək siyasi səviyyədə bəyan edib ki, Aİ beynəlxalq hüquq subyekti olaraq yalnız Kipr Respublikasını tanıyır və bu BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə uyğun olaraq qalır", - deyə Avropa diplomatiyasının başçısı vurğulayıb.
“Türk ölkələri ilə əlaqələrin genişləndirilməsi, Türk dünyasının və Türk Dövlətləri Təşkilatının gücləndirilməsi Azərbaycanın xarici siyasətinin prioritet istiqamətidir”, - bunu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə çıxışı zamanı söyləyib.
İlham Əliyev bildirib ki, Azərbaycan həmişə Türk dünyasının sıx birləşməsi, onun siyasi, iqtisadi və hərbi qüdrətinin artması, qlobal arenada güc mərkəzinə çevrilməsi naminə səylər göstərib.
“Türk Dövlətləri Təşkilatı dünya miqyasında güc mərkəzlərinin birinə çevrilməlidir. Biz böyük coğrafi məkanı əhatə edirik, üzv ölkələrdə müsbət demoqrafik dinamika müşahidə olunur, hərbi potensialımız döyüş meydanlarında özünü dəfələrlə göstərmişdir. Zəngin təbii resurslarımız, onların nəqli üçün müasir infrastruktur, Mərkəzi Asiyanı, Qafqazı Aralıq və Qara dəniz limanları ilə birləşdirən nəqliyyat dəhlizləri, zəngin və qədim tariximiz, mədəniyyətimiz bizim böyük sərvətimizdir. Xalqlarımızın ənənəvi dəyərlərə sadiqliyi və eyni etnik köklərə malik olmaları ölkələrimizi sıx birləşdirir. XXI əsr Türk dünyasının inkişafı əsri olmalıdır”, - dövlət başçısı vurğulayıb.
Xatırladaq ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı 2009-cu ildə Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan və Qırğızıstan tərəfindən yaradılıb. Macarıstan təşkilatda müşahidəçi statusuna malikdir. Eyni statusdan Şimali Kipr Türk Respublikası da istifadə edir ki, bu da Brüsseldə narazılıq yaradır.
Viktor Orban Avropa İttifaqının sədrliyinə başlayandan bir neçə gün sonra Moskvanı ziyarət edərək, Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə danışıqlar aparıb. Bu, Brüsseldə narazılıq doğurub və bir çox Aİ nümayəndələri Orbanın Aİ-ni təmsil etmədiyini bəyan ediblər.
J.Borrell həmin vaxt qeyd edib ki, Orban bu səfər üçün Aİ-nin digər 26 ölkəsindən mandat almayıb və Moskva səfəri zamanı heç bir formada Avropa İttifaqını təmsil etməyib. 
Viktor Orbanın ofisinin siyasi direktoru Balazs Orban Josep Borrellə kəskin cavab verib: “Bəlkə sizdən soruşmalıyıq cənab Borrell - harada nahar edəcəyik?! Türk Dövlətləri Təşkilatında görüşmək Macarıstanın strateji maraqlarına uyğundur. Çünki belə hallar bizə xasdır. Harada nahar edəcəyimizə və kiminlə görüşəcəyimizə qərar vermək üçün sizdən icazə istəmirik”.
Bu gün Çin Xalq Respublikasında səfərdə olan V.Orban daha bir açıqlama yayıb.
Pekində rəsmi səfərdə olarkən Orban bildirib ki, "Moskvaya və Kiyevə səfərləri barədə Si Cinpinə məlumat verib".
Çin KİV-lərinin xəbərlərinə görə, Çin lideri Macarıstan Baş nazirinin nizamlama səylərini yüksək qiymətləndirib.
Unutmayaq ki, Macarıstan lideri bu səfərləri, habelə Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşündə iştirakını Avropa İttifaqının nümayəndəsi kimi deyil, öz ölkəsinin rəhbəri kimi həyata keçirib.
Viktor Orban dəfələrlə Rusiyanın Ukraynaya qarşı apardığı müharibə ilə bağlı Aİ sanksiyalarının tətbiqini ləngidib.
Türk Dövlətləri Təşkilatı isə türkdilli dövlətlərin mədəni, iqtisadi və siyasi əməkdaşlığını gücləndirmək məqsədi ilə yaradılmış bir platformadır. Bu təşkilatın son illərdəki fəaliyyəti, xüsusən də Şuşada keçirilən son qeyri-rəsmi zirvə görüşü, təşkilatın regionda və dünyada artan rolunu əks etdirir.
Türk Dövlətləri Təşkilatı 2009-cu ildə Naxçıvan Sazişi ilə yaradılıb və türkdilli dövlətlər arasında əlaqələrin inkişaf etdirilməsi və inteqrasiya proseslərinin gücləndirilməsi məqsədi daşıyır.
TDT-nin məqsədləri aşağıdakılardır:
Türkdilli dövlətlər arasında mədəni və humanitar əlaqələrin inkişaf etdirilməsi
İqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi və ticarət həcminin artırılması
Regional təhlükəsizlik və sabitliyin təmin edilməsi
Siyasi dialoq və əməkdaşlığın təşviq edilməsi
... Şuşada keçirilən qeyri-rəsmi Zirvə görüşü, TDT-nin regionda oynadığı rolu və təşkilatın üzvləri arasındakı əlaqələrin gücləndirilməsinə verdiyi əhəmiyyəti bir daha vurğuladı. Bu görüşdə əsas müzakirə mövzuları mədəni və iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, regional təhlükəsizlik məsələləri və enerji layihələri idi.
TDT-nin türkdilli dövlətlərin mədəni, iqtisadi və siyasi əməkdaşlığının artırılmasında və gücləndirilməsində əhəmiyyətli rolu vardır:
Mədəni əlaqələr: TDT türkdilli dövlətlərin zəngin mədəni irsini qorumaq və tanıtmaq üçün müxtəlif layihələr həyata keçirir. Təşkilatın dəstəyi ilə keçirilən mədəni tədbirlər və festivalar, ortaq mədəniyyətin və tarixinin təbliği və yayılması üçün vacibdir.
İqtisadi əməkdaşlıq: TDT üzv dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələrin inkişaf etdirilməsi və ticarət həcminin artırılması üçün mühüm platformadır. Təşkilatın təşəbbüsü ilə birgə iqtisadi layihələr və investisiya proqramları həyata keçirilir. Bu, üzv dövlətlərin iqtisadi inkişafına töhfə verir.
Siyasi əməkdaşlıq: TDT üzv dövlətlər arasında siyasi dialoqu və əməkdaşlığı təşviq etmək üçün mühüm vasitədir. Təşkilatın zirvə görüşləri və digər tədbirləri, regional təhlükəsizlik və sabitlik məsələlərinin müzakirəsi üçün vacib platformadır.
Türk Dövlətləri Təşkilatı türkdilli dövlətlərin əməkdaşlığının gücləndirilməsində mühüm perspektivlərə malikdir:
Regional liderlik: TDT türkdilli dövlətlərin regional və qlobal arenada daha fəal rol oynaması üçün vacib platformadır. Təşkilat, üzv dövlətlərin ortaq maraqlarını müdafiə etmək və regional problemlərin həllində birgə səyləri gücləndirmək üçün çalışır.
Enerji və infrastruktur layihələri: TDT, üzv dövlətlər arasında enerji və infrastruktur layihələrinin inkişaf etdirilməsi üçün vacib platformadır. Bu layihələr, üzv dövlətlərin iqtisadi inkişafını və regional inteqrasiyanı təşviq edir.
Təhlükəsizlik əməkdaşlığı: TDT, üzv dövlətlər arasında təhlükəsizlik əməkdaşlığını gücləndirmək üçün çalışır. Bu, regional sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsinə kömək edir.
Avropa İttifaqının Türk Dövlətləri Təşkilatına münasibəti birmənalı deyil. Aİ-nin bəzi üzv ölkələri TDT-nin türkdilli dövlətlər arasında əməkdaşlığı gücləndirməsini müsbət dəyərləndirsə də, digər üzvlər təşkilatın güclənməsindən narahatdırlar. Avropa İttifaqı TDT-nin regionda artan təsirini və üzv dövlətlərin müstəqil xarici siyasət yürütməsini bəzən qərəzli şəkildə qiymətləndirir.
Avropa İttifaqının Türk Dövlətləri Təşkilatına münasibəti uzun müddətdir ki, ziddiyyətli olub. Aİ-nin bəzi üzv ölkələri TDT-nin regionda güclənməsini və türkdilli dövlətlər arasında əməkdaşlığı müsbət dəyərləndirsə də, digər ölkələr və liderlər bu təşkilatı rəqib kimi görərək, ona qarşı süni qarşıdurma yaratmağa çalışıblar. Bu yanaşma, xüsusilə Aİ-nin xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə ali nümayəndəsi Josep Borrell tərəfindən Viktor Orbana ünvanlanmış bəyanatda özünü göstərib. 
TDT türkdilli dövlətlər arasında mədəni, iqtisadi və siyasi əlaqələrin inkişaf etdirilməsi məqsədi daşıyır. Təşkilatın məqsədləri arasında regional sabitlik və təhlükəsizlik, iqtisadi əməkdaşlığın gücləndirilməsi və ortaq mədəni irsin qorunması kimi mühüm məsələlər yer alır.
Aİ-nin TDT-yə qarşı rəqib kimi yanaşması və onu tanımamaq siyasəti, regionda süni qarşıdurma yaradır. Bu, Aİ-nin türkdilli dövlətlərlə olan əlaqələrinə mənfi təsir göstərir və əməkdaşlıq imkanlarını məhdudlaşdırır. Aİ, TDT-nin üzvləri ilə əməkdaşlıq etməklə, regional sabitliyə və təhlükəsizliyə töhfə verə bilər.
Josep Borrellin Viktor Orbana ünvanlanmış bəyanatı qərəzli və subyektivdir. Bu bəyanat, Aİ-nin türkdilli dövlətlərin yerləşdiyi böyük coğrafiyada maraqlarına xidmət etmir. Əksinə, bu cür yanaşma, Aİ-nin regionda təsirini zəiflədə bilər. Borrell, Orbanın TDT zirvəsində iştirakını qınayaraq, Aİ-nin mandatını almamasını vurğulasa da, bu, regionda əməkdaşlığın inkişafına mane olan bir yanaşmadır.
Aİ TDT-yə rəqib kimi yanaşmaqdansa, onu strateji tərəfdaş kimi qəbul etməlidir. TDT-nin üzv dövlətləri ilə əməkdaşlıq etməklə Aİ regionda sabitliyi və iqtisadi inkişafı dəstəkləyə bilər. Tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq strategiyası Aİ-nin türkdilli dövlətlərlə olan əlaqələrini gücləndirə və ortaq maraqların müdafiəsini təmin edə bilər.
TDT üzv dövlətləri arasında iqtisadi əməkdaşlıq sürətlə inkişaf edir. Bu, Aİ üçün də böyük imkanlar yaradır. Aİ, TDT üzvləri ilə birgə layihələr həyata keçirərək, iqtisadi inkişafı təşviq edə bilər.
TDT, regional sabitlik və təhlükəsizlik üçün mühüm bir platformadır. Aİ TDT ilə əməkdaşlıq edərək, regionda təhlükəsizliyi gücləndirə bilər.
Avropa İttifaqının Türk Dövlətləri Təşkilatına münasibəti dəyişməlidir. Tanımamaq və süni qarşıdurma yaratmaq siyasəti əvəzinə, tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq strategiyası daha məqbul və səmərəli olardı. Bu, Aİ-nin türkdilli dövlətlərlə olan əlaqələrini gücləndirə və regionda sabitlik və inkişafı dəstəkləyə bilər. Josep Borrellin Viktor Orbana ünvanlanmış bəyanatı qərəzli, subyektivdir və Aİ-nin maraqlarına xidmət etmir. Əksinə, TDT ilə əməkdaşlıq, Aİ-nin regional və qlobal arenada təsirini artırmaq üçün vacibdir.
… Türk Dövlətləri Təşkilatı, türkdilli dövlətlərin mədəni, iqtisadi və siyasi əməkdaşlığının artırılmasında və gücləndirilməsində mühüm rol oynayır. Təşkilatın fəaliyyəti, üzv dövlətlər arasında ortaq maraqların müdafiəsi və regional problemlərin həllində birgə səylərin gücləndirilməsi üçün vacibdir. Avropa İttifaqının bu təşkilata münasibəti müxtəlifdir, lakin TDT-nin regional və qlobal arenada artan rolu gözardı edilə bilməz. Bu səbəbdən TDT-nin gələcək perspektivləri və rolu daha çox əhəmiyyət kəsb edir.
Elçin ALIOĞLU (Trend)
