Son aylar Gürcüstan həm ölkə daxilində, həm də xaricdə müşahidəçilərin diqqət mərkəzindədir. Güc strukturlarında ard-arda baş verən rezonanslı kadr dəyişiklikləri müxalifət və media cameəsində hay-küyə səbəb olub - kimisi bunu daxili çevrədə qiyam kimi yozur, kimisi isə avtoritar rejimin carçısı hesab edir. Amma səs-küyü və şüarları bir kənara qoysaq, faktlar tamam başqa şey deyir: ortada çöküş yox, hakimiyyət arxitekturasının yenidən qurulması var - planlı, strateji və ən əsası, labüd bir proses. Gəlin izah edək, niyə bu belədir.
Gürcüstan son 10 ildə bəlkə də ən qeyri-şəffaf, lakin bir o qədər də strateji baxımdan həlledici bir dövr yaşayır. İlk baxışdan, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti, Prokurorluq, Daxili İşlər Nazirliyi və xüsusi təyinatlı dəstələr kimi iqtidarın dayağı hesab edilən strukturlarda baş verən istefalar sanki hakimiyyət böhranının əlamətidir. Amma daha diqqətli təhlil göstərir ki, burada söhbət dağıntıdan yox, idarəetmə sisteminin transformasiyasından gedir - həm daxili siyasi proseslərin təkamülü, həm də xarici çağırışların fonunda.
Bu kontekstə ton verən isə 4 iyun 2025-ci ildə parlamentin Müdafiə və Təhlükəsizlik Komitəsinin iclasında səslənən bəyanat oldu. Komitə sədri İrakli Beriaşvili açıq dedi: “Gürcüstan yeni mərhələyə qədəm qoyur - burada keçmişin repressiv inersiyası institutlaşmış rasional yanaşmaya yer verməlidir. Məsələ strukturun sədaqət naminə qorunması yox, davamlılıq naminə idarəolunma qabiliyyətinin artırılmasıdır.” Bu sözlər sadəcə ritorika deyil - bu, baş verənlərin siyasi manifestidir.
Təhlükəsizlikdən kibermüdafiəyə keçid
2020-ci ildən Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinə rəhbərlik edən Vaja Liluaşvilii əslində çoxdan bu sahədə idi. 1990-cı illərdən DİN-də, sonra isə Saakaşvilinin dövründə xüsusi xidmət orqanlarında çalışmış, 2014-dən etibarən baş nazir Qaribaşvilinin komandasına daxil olmuşdu. Onun rəhbərlik etdiyi qurum, xüsusən 2019-cu ildəki təhsil islahatı və Sergey Qavrilovun Tbilisidə yaratdığı diplomatik qalmaqaldan sonra, dövlət aparatının sədaqətini təmin edən əsas mərkəzə çevrilmişdi. Həmin dövrdə sosial şəbəkələrdə aktivlikdən tutmuş şəxsi əlaqələrə qədər dövlət qulluqçularının “filtrdən keçirilməsi” mexanizmi qurulmuşdu.
Amma 2022-ci ildən bu sistem dəyişməyə başladı. Güc mərkəzli filtrasiyadan rəqəmsal monitorinqə keçid baş verdi. Gürcüstan Kibertəhlükə Təhlili Mərkəzinin (CACTUS) hesabatına əsasən, 2022–2024-cü illər arasında dövlət saytlarına qarşı kiberhücum və dezinformasiya cəhdlərinin sayı dörd dəfə artıb. Vəziyyət dəyişdi - artıq dövlət qulluqçularının yox, xaricdən gələn hibrid təhdidlərin qarşısının alınması prioritetə çevrildi.
Bu səbəbdən də Liluaşviliinin yerinə keçmiş müdafiə nazirinin müavini, NATO ilə strateji kommunikasiya üzrə əməkdaşlığa cavabdeh olan Bacho Mçerleşvili təyin olundu. Bu, sadəcə kadr dəyişikliyi deyil - Gürcüstanın SGB-sini daxili nəzarət orqanından hibrid-kiber müdafiənin bir parçasına çevirmək cəhdidir.
Prokurorluqda yeni dövr: Avropaya jest, yoxsa siyasi gediş?
İrakli Şotadze iki dəfə baş prokuror postunu tutmuşdu: əvvəlcə 2015–2018-ci illərdə, sonra isə 2020-ci ildən 2025-ci ilə qədər. Onun ikinci dəfə bu vəzifəyə gətirilməsi parlamentdə 150 deputatdan 89-nun səsi ilə təsdiqlənmişdi ki, bu da Gürcüstanda belə bir təyinat üçün rekord dəstək deməkdir. Şotadzenin dövründə prokurorluq bir sıra səs-küylü işlərə imza atdı: Saakaşvili dönəminin keçmiş məmurlarına qarşı araşdırmalar, eləcə də bir sıra QHT-lərin maliyyə mənbələri ilə bağlı istintaqlar aparıldı.
Amma 2023-cü ildən sonra prokurorluğa tənqidlər artmağa başladı. Avropa Parlamentinin 2024-cü ilin noyabrında yayımladığı hesabatda açıq şəkildə qeyd olunur: “Prokurorluqda səlahiyyətlərin həddən artıq mərkəzləşməsi müşahidə olunur, proseslərdə şəffaflıq çatışmır, siyasi həssaslığı olan işlər təcili qaydada və müstəqillik zəmanətləri olmadan həyata keçirilir.”
Yeni baş prokuror Nino Lomidze - beynəlxalq səviyyəli hüquqşünas, Tbilisi Dövlət Universitetinin müəllimi, Avropa Prokurorlar Assosiasiyasının üzvüdür. O, heç bir siyasi klanla assosiasiya olunmur. Bu təyinat Avropa İttifaqının tələb etdiyi “prokurorluğun depolitizasiyası və prosessual neytrallığın təmin olunması” istiqamətində atılmış addımdır. Brüssel hələ 2024-cü ilin oktyabrında Gürcüstandan bu tələbləri prioritet kimi irəli sürmüşdü.
Gomelaurinin istefası: sadə dəyişiklik yox, simvolik qərar
Vaxtanq Gomelaurinin daxili işlər naziri vəzifəsindən getməsi isə istənilən dairələr üçün gözlənilməz oldu. Söhbət sıradan bir nazirdən yox, “Gürcü Arzusu”nun banisi Bidzina İvanişvilinin ən yaxın çevrəsinə daxil olan adamdan gedir. Gomelauri hələ 2000-ci illərdə İvanişvilinin şəxsi mühafizəsini rəhbərlik edirdi, sonra Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin başına keçdi, 2019-cu ildən isə DİN-i idarə edirdi.
Onun istefası - istər elita içində, istər cəmiyyətdə “müqəddəs toxunulmaz” hesab edilən fiqurun sükutla səhnədən çəkilməsi - əslində “Gürcü Arzusu”nun yeni mərhələyə keçdiyini göstərir. Bu, daxili loyalitetin yenidən kodlaşdırılmasıdır: artıq sədaqət şəxslərə yox, sistemin dayanıqlılığına hesablanmalıdır.
Gomelaurinin yerinə gələn yeni fiqur - parlament müdafiə komitəsinin keçmiş rəhbəri, hüquq-mühafizə orqanlarında uzun illər çalışan Georgi Kobakhidze - inzibati idarəetmədə texnokratik nəsil təmsilçilərindən biri sayılır. Onun gəlişi də bir mesajdır: hüquq-mühafizə sistemində bundan sonra şaxələnmə yox, funksionallıq əsas olacaq.
Bütün bunların fonunda müxalifətin “avtoritar dönüş” haqda hay-küyü emosional effekt yaratsa da, real siyasi prosesləri izah etmir. Əksinə, baş verənlər - təhlükəsizlik sisteminin rəqəmsallaşması, prokurorluğun beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılması, vəzifəli şəxslərin rotasiyası - Gürcüstanın həm daxili sabitliyi, həm də beynəlxalq legitimliyi qorumaq cəhdidir.
“Gürcü Arzusu” daxilində gedən bu səssiz savaş, əslində, klassik post-sovet təkamülünün yeni fazasıdır: individual hakimiyyət arxitekturası - kollegial qərarvericilik modelinə doğru dəyişir. Bəli, proses qeyri-şəffafdır, bəli, siyasi risklər hələ də mövcuddur. Amma bu, artıq tam başqa bir oyun planıdır. Və o oyun planında əsas sual belə səslənir: Gürcüstan nəhayət “klançılıq”dan institutlaşmaya keçə biləcəkmi?
Bu sualın cavabı təkcə Tbilisinin yox, bütün regionun gələcəyini müəyyən edə bilər.
“Gürcü Arzusu”nun güc arxitekturasında sükutlu çevriliş
Gomelaurinin rəhbərlik etdiyi Daxili İşlər Nazirliyi uzun illər ölkədə operativ sabitliyin təminatçısı kimi çıxış edirdi: küçə aksiyalarının yatırılması, siyasi etirazların nəzarətə götürülməsi, regionlardakı yerli elita üzərində nəzarətin saxlanılması - bütün bunlar onun idarəçiliyi ilə bağlı idi. Lakin 2024-cü ilin sonlarından etibarən sistemin yüklənməsi açıq görünməyə başladı. Gürcüstan Daxili Siyasət İnstitutunun məlumatına görə, 2023-cü ilin yanvarından 2024-cü ilin dekabrına qədər Daxili İşlər Nazirliyi əməkdaşlarına qarşı Baş Müfəttişliyə daxil olan şikayətlərin sayı 63% artıb. Bununla yanaşı, daxili nizam-intizam da ciddi şəkildə pozulub: il ərzində 800-ə yaxın əməkdaş könüllü şəkildə işdən çıxıb.
Bütün bunların fonunda güc strukturlarında narazılıq artır, DİN-in cəmiyyətdəki imici isə kəskin şəkildə zəifləyirdi. Elə bu səbəbdən də Nazirlər Kabineti Vaxtanq Gomelaurini daha idarəolunan, daha az konfliktli bir fiqurla əvəzləmək qərarına gəldi. Yeni nazir - təhsil nazirinin keçmiş müavini, əvvəllər kriminal polis və icra xidmətində çalışan David Kobaxidzedir. Onun əsas missiyası repressiya yox, idarəetmədir: daxili intizamın bərpası, rəqəmsallaşmanın təşkili, patrul xidmətinin yenidən təşkili üzərində çalışmaq. Bu islahat 2025-ci ilin fevralında elan olunub.
Xarizmatik “Xareba”nın gedişi - sistemin dəyişdiyini göstərən simvol
Ən çox rezonans doğuran isə DİN-in Xüsusi Tapşırıqlar Departamentinin rəhbəri, "Xareba" təxəllüsü ilə tanınan Zviad Xarazişvilinin istefası oldu. O, 2004-cü ildən etibarən elitar xüsusi təyinatlı bölmələrə rəhbərlik edib, üç prezident və dörd baş nazir dəyişsə də, postunu qoruyub saxlayan nadir fiqurlardan biri olub. Onun nüfuzu yalnız güc strukturları ilə məhdudlaşmırdı - "Xareba" həm də regionlarda polisin, təhlükəsizlik xidmətinin və yerli klanların arasında qeyri-formal arbitraja çevrilmişdi.
Xarazişvilinin istefası sistemin bir dövrü arxada qoyduğunu nümayiş etdirdi. Tbilisi artıq regional "feodallıq"la deyil, institusional nəzarətlə işləmək niyyətindədir. Rustavi 2 telekanalında çıxış edən DİN-in keçmiş müşaviri Georgi Kvitsiani bu gedişi belə şərh etdi: “Bu istefa bir mesajdır. ‘Xareba’ Saakaşvili dövrünün güc karizmasının ‘Gürcü Arzusu’ formatına uyğunlaşdırılmış versiyası idi. Onun səhnədən getməsi - güc fiqurlarının dövrünün başa çatdığını göstərir.”
ABŞ və Aİ ilə münasibətlərdə yumşaq “reset”
2023-cü ilin sonundan Gürcüstanla Avropa İttifaqı və ABŞ arasında münasibətlər etimad böhranına girmişdi. 2024-cü ilin yazında parlamentdə müzakirəyə çıxarılan “Xarici təsir haqqında” qanun layihəsi Vaşinqton və Brüsseldə sərt ritorikaya səbəb oldu. Amma bütün bu sərt bəyanatlara baxmayaraq, real sanksiyalar tətbiq edilmədi. Əvəzində 2025-ci ilin aprelində yeni mərhələdə ikitərəfli məsləhətləşmələr başlandı.
Məhz bu kontekstdə istefalar daha böyük məna daşıyır. Tbilisi danışıqlara hazır olduğunu göstərir, amma öz şərtləri ilə: hakimiyyətin dağıdılması yox, idarəetmə şaqulisinin yenidən qurulması yolu ilə. Bu, bir növ yumşaq “reset”dir. Vyana Şərqi Avropa Araşdırmaları İnstitutunun analitiki Yohanes Foqt bunu belə izah edir: “Gürcüstan hələ radikal liberallaşmaya hazır deyil. Amma eyni zamanda açıq şəkildə bildirir ki, repressiyalar onun strateji kursu deyil. Güc fiqurlarının səhnədən çəkilməsi göstərir ki, idarəetmə hərbi-siyasi tərzdən bürokratik koordinasiyaya keçir.”
Liluaşviliinin gedişi: nəzarətdən idarəyə keçid
Vaja Liluaşvilii - “Gürcü Arzusu”nun 2012-ci ildən sonra hakimiyyətə sabitlik gətirdiyi dövrün simvolu idi. Onun kadr siyasətinə yönəlmiş preventiv yanaşması ilk illərdə, xüsusilə də “Vahid Milli Hərəkat”ın revanşist ritorikası fonunda effektiv alət kimi işləyirdi.
Amma zaman dəyişdi. Dövlət təhlükəsizliyi artıq təkcə “dövlət əleyhinə qruplar”la mübarizə və ya məmurların siyasi etibarlılığının yoxlanması ilə bitmir. Kiberhücumlar, transmilli cinayətkarlıq, informasiya təhlükəsizliyi - bütün bunlar yeni dövrün çağırışlarıdır. Parlament üzvü Nika Svanadzeyə görə, “təhlükəsizlik sistemi cəza aləti yox, analitik beyin olmalıdır.”
Bu isə nəzarət mexanizmlərinin daralması və əvəzində analitik-əməliyyat imkanlarının genişlənməsi deməkdir. Yeni DTX rəhbəri Bacho Mçerleşvili bu yanaşmanın məntiqi davamıdır. O, siyasi “cəzaçılar”dan deyil, Avropa İttifaqının EUAM və FRONTEX kimi qurumları ilə işləmiş hibrid təhdidlər üzrə mütəxəssisdir.
Bu, yeni Gürcüstanın təhlükəsizlik fəlsəfəsidir. Kontrol yox, idarə. Təzyiq yox, koordinasiya. Xarizmatik fiqurlar yox, texnokratlar. Və bu dəyişiklik sadəcə Tbilisinin daxili struktur islahatı deyil - bu, bütöv bir region üçün siqnaldır.
Baş Prokurorun istefası: “güc vitrini” yox, etimad bərpası
İrakli Şotadzenin rəhbərlik etdiyi Baş Prokurorluq illərlə Gürcüstanda siyasi-hüquqi çərçivənin əsas konstruksiyası kimi çıxış edib. Onun dövründə korrupsiya və müxalifət dairələrinə qarşı ardıcıl istintaq mexanizmi qurulsa da, bu sistemin əsası Saakaşvili sonrası dönəmin “güc göstərməyə” yönəlmiş siyasətinə dayanırdı. Bu isə artıq köhnəlmiş modeldir.
Ədliyyə naziri Rati Breqadze bu haqda açıq deyir: “Bu gün əsas olan gücü nümayiş etdirmək deyil, ədalət institutuna olan inamı bərpa etməkdir.” Yeni baş prokuror Nino Lomidze - sistemli islahatlar məktəbinin nümayəndəsidir, hüquqi neytrallığın tərəfdarıdır, “İvanişvili qrupu” və ya hər hansı güc klanı ilə əlaqəsi yoxdur, akademik mühitdən gəlir. Bu təyinat birbaşa mesaj verir: prokurorluğun siyasi motivasiyadan təmizlənməsi başlanır.
Gomelaurinin istefası: loyallıq yox, məsuliyyət ön planda
Daxili işlər naziri Vaxtanq Gomelauri - şübhəsiz ki, sistemin dirəklərindən biri olub. Güc strukturlarının koordinasiyasında effektivliyini dəfələrlə sübut etmişdi. Amma bugünkü reallıqlar - etirazların daimi hal alması, cəmiyyətin zorakılığa qarşı həssaslığı - iqtidarı yeni yanaşmalara yönəlməyə məcbur etdi.
Baş nazir İrakli Kobaxidze bu dəyişikliyi belə izah edib: “Bizim dövlət yalnız güclü yox, eyni zamanda institusional baxımdan yetkin olmalıdır. Repressiv bacarıq bugünkü mürəkkəb beynəlxalq şəraitdə alternativ deyil, əksinə, yükdür.” Yeni nazir David Kobaxidze - sistemdən gələn, amma heç bir zərərli loyallığı olmayan bir kadrodur. Bu təyinat - daha az görünən, amma daha dayanıqlı “kabinet idarəçiliyi” modelinə keçiddir.
Zviad Xarazişvili, yəni “Xareba” - gürcü cəmiyyətində bir növ kult fiqura çevrilmişdi. Onu “xüsusi təyinatlıların ağası” kimi qəbul edirdilər - həm nizam-intizamın, həm də qorxunun simvolu. Onun istefası simvolik olsa da, güclü mesaj daşıyır: şəxsi nüfuz üzərində qurulmuş güc idarəetməsindən sistemli və bölüşdürülmüş məsuliyyət modelinə keçid baş verir. Əslində bu, fərdi xarizma ilə idarə olunan təhlükəsizlik epoxasının bitməsi, institusional mərhələnin başlanmasıdır.
Siyasi şərhçi Tengiz Dumbadze bunu belə ifadə edir: “Yetkin institutlara malik ölkələr sistemlərini bir nəfərin şəxsi təsiri ilə ayaqda saxlamırlar. Bu model kövrəkdir. Əgər iqtidar sistemli olmaq istəyirsə, o zaman xarizmatik fiqurlara deyil, idarəetmə bacarığı olan menecerlərə ehtiyac var.”
Niyə bütün bunlar məhz indi baş verir?
2025-ci ilin yazında Gürcüstanda güc strukturlarında - Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətindən tutmuş xüsusi təyinatlı dəstələrə qədər - ardıcıl baş verən kadr dəyişiklikləri ictimai rəyin coşmasına səbəb oldu. Kimisi bunu “hakimiyyətin dağılması” kimi yozdu, kimisi “Gürcü Arzusu” daxilində çevriliş axtarışına çıxdı. Amma emosiyalar azaldıqca, daha çox rəsmi məlumat üzə çıxdıqca məlum olur: bu proses nə xaotikdir, nə də qəzaya uğramış bir modelin süqutudur. Bu, Gürcüstan hakimiyyətinin yeni dövr üçün idarəetmə sistemini yenidən qurmaq cəhdidir.
Bunu müəyyən edən üç əsas faktor var - Avropa İttifaqı faktoru, ABŞ faktoru və daxili institusional yorğunluq.
Brüssel amili: İslahat tələbi artıq imtina deyil, şərtdir
2022-ci ildən Gürcüstan Avropa İttifaqına namizəd statusu almaq prosesindədir. Avropa Komissiyası həmin il iyunda 9 əsas tövsiyə irəli sürdü. Bu tövsiyələr 2024–2025-ci illərdə xüsusi aktuallıq qazandı: oliqarxiyadan uzaqlaşma, siyasi plüralizmin təminatı, ədalət sisteminin müstəqilliyi və güc aparatının siyasiləşmədən çıxarılması.
2025-ci ilin yazına qədər bu tələblərin yerinə yetirilməsi kritik həddə çatdı. Aİ-nin Xarici Fəaliyyət Xidmətinin (EEAS) mayda açıqladığı hesabatda vurğulanır: “Təhlükəsizlik sektorunda idarəetmə sahəsində Gürcüstan, xüsusilə də oliqarx təsirindən uzaqlaşma baxımından irəliləyiş nümayiş etdirib.” Hesabatda bir sıra konkret addımlar müsbət qiymətləndirilib:
– Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti ilə DİN-in bir əldə cəmlənməsindən imtina;
– Prokurorluq rəhbərliyinin siyasi bağlantısız dəyişdirilməsi;
– Avropa standartlarına uyğunlaşdırılan patrul xidməti islahatı (ESLEX standartları).
Martda Tbilisiyə səfər etmiş Aİ-nin genişlənmə üzrə komissarı Oliver Varhelyi konkret deyib: “Üzvlüyə namizəd olan ölkələr islahatları imitasiyadan yox, real addımlarla sübut etməlidirlər. Ədalət və təhlükəsizlik sahəsində əsas fiqurların dəyişdirilməsi - doğru istiqamətdə atılmış real addımdır.”
Bu siqnal hakim partiya tərəfindən güzəşt yox, labüdlük kimi qəbul olundu. Əgər Gürcüstan Avropa Komissiyasının tövsiyələrini yerinə yetirməsəydi, Aİ 2026-cı ilə qədər namizədlik məsələsini təxirə sala bilərdi. Bu isə daxildəki prorus meylli müxalifətə ikinci nəfəs qazandırar, beynəlxalq arenada Tbilisini daha da zəiflədərdi.
Şotadze, Gomelauri və Liluaşviliinin istefası - nə kadr “təmizlənməsi”, nə də siyasi qurbanvermə aktıdır. Bu - sistemin yeni dövrə adaptasiyası, institutlaşmış, funksional və beynəlxalq qəbulolunan modelə çevrilmək üçün atılmış mühüm addımlardır. Gürcüstan - bir yolayrıcındadır. Və bu yol, artıq emosiyalardan deyil, hesablanmış qərarlardan ibarətdir.
ABŞ amili: ittifaqçılıq testindən keçmək və suverenliyi qorumaq
Gürcüstanda güc blokunda baş verən kadr dəyişikliklərini izah edən əsas amillərdən biri də ABŞ-ın mövqeyidir. Bu mövqe 2025-ci ilin aprelində ABŞ dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Ceyms O’Brayenin Tbilisiyə səfəri zamanı rəsmiləşdi. Dövlət Departamenti tərəfindən 26 aprel tarixində dərc olunmuş görüş protokolunda əsas mesaj belə səslənir: “Gürcüstan ABŞ üçün vacib tərəfdaşdır, lakin əgər ölkə demokratiyanın əsas dəyərlərindən uzaqlaşarsa, Vaşinqtonun dəstəyi mümkün olmayacaq.”
Baş nazir İrakli Kobaxidze ilə danışıqlardan sonra keçirilən mətbuat konfransında O’Brayen daha da açıq danışdı: “Biz görürük ki, Tbilisi sabitliklə insan haqları arasında balans axtarır. Bu, asan proses deyil, lakin məhz belə davranış tərəfdaşlığa uyğun yoldur.”
Bu mesajla yanaşı, Vaşinqton yumşaq şəkildə təzyiq siqnalları da göndərdi: əgər QHT-lərə və siyasi müxalifətə təzyiqlər davam edərsə, ABŞ-ın “Qlobal Maqnitski Aktı” çərçivəsində hədəfli sanksiyalar tətbiq edə biləcəyi istisna olunmur. Bundan başqa, Gürcüstanla ABŞ arasında imzalanmış Strateji Xartiya çərçivəsində hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi - xüsusilə hərbi hazırlıq komponenti - təxirə düşə bilərdi.
Bu reallıq fonunda, daxili işlər naziri və baş prokuror kimi fiqurların dəyişdirilməsi Vaşinqtonda müsbət addım kimi qarşılandı. Politico nəşrinin məlumatına görə, “ABŞ Tbilisidən hakimiyyətin dağılmasına yol vermədən institusional dəyişikliklərə dair təminat alıb. Bu, Vaşinqtonun nəzərində məntiqli və rasional kompromisdir.”
Başqa sözlə, güc strukturlarında baş verən istefalar suverenlikdən imtina deyil, əksinə, strateji tərəfdaşın narahatlıqlarını nəzərə alaraq kursun korrektə edilməsidir. Və bu korrektə - kontrollu, daxili balans qorunmaqla həyata keçirilir.
Daxili ictimai təzyiq: köhnə üsullar artıq işləmir
Üçüncü mühüm faktor isə - cəmiyyətin özü, daha dəqiq desək, daxili ictimai təzyiqdir. Milli Demokratik İnstitutun (NDI) 2025-ci ilin mayında dərc etdiyi rəy sorğusuna əsasən:
– Daxili İşlər Nazirliyinə inam səviyyəsi 2023-cü ilin dekabrında 41% idisə, 2025-ci ilin aprelində bu göstərici 25%-ə düşüb;
– Prokurorluğa olan inam 20%-dən aşağıdır, 18–29 yaş qrupunda isə neqativ münasibət 63%-ə çatıb;
– Respondentlərin 54%-i hesab edir ki, polis “cəmiyyətin yox, siyasətçilərin maraqlarını qoruyur.”
Bu göstəricilər sadəcə rəqəm deyil - bu, siyasi aşınmanın rəsmi sübutudur. Cəmiyyət artıq zorakılıqla işləyən idarəetmə modelinə qarşı immunitet formalaşdırıb. 2024-cü ildə ölkədə 19, 2025-ci ilin ilk beş ayında isə artıq 11 kütləvi aksiya keçirilib. Belə bir şəraitdə güc tətbiqinin hər hansı həddi artıq sabitlik yaratmır, əksinə, radikallaşmanı qızışdırır.
Belə olan halda, “xarizmatik güc adamları” modelindən imtina və onların əvəzində “idarə oluna bilən texnokratlar”ın önə çəkilməsi - bu, ictimai reallığa uyğunlaşma cəhdidir. Çünki indiki ictimai toxumada zorakılıq - artıq alət yox, zəhər rolunu oynayır.
Ədliyyə üzrə keçmiş nazir Tea Tsulukiani bu transformasiyanı belə ifadə edib: “Cəmiyyət artıq əmr verən adamlardan yorulub. O, izah etməyi bacaran insanlara ehtiyac duyur. Siyasət artıq jestlər teatrı deyil - bu, ağıllı gözləntilər sistemidir.”
Və görünən odur ki, Gürcüstan hakimiyyəti bu gözləntiləri nəhayət ki, ciddiyə almağa başlayıb. Bu, təkcə kadr dəyişiklikləri deyil - bu, idarəetmə fəlsəfəsinin dərin transformasiyasıdır. Əgər bu kurs qorunub saxlanarsa, Gürcüstan - repressiya ilə legitimlik arasında tarazlıq axtarışında olan azsaylı postsovet ölkələrindən biri kimi tarixə düşə bilər.
Repressiya yox, yenidən düşünmək vaxtıdır
Gürcüstanda güc blokunda baş verən istefalar nə “saray çevrilişi”nin klassik sxeminə, nə də “avtoritar təmizləmə” ssenarisinə uyğun gəlir. Tam əksinə - bu dəyişikliklər onu göstərir ki, dövlət sistemi üçsəviyyəli təzyiqə eyni anda reaksiya verir:
— xarici (Brüssel),
— strateji (Vaşinqton),
— sosial (ictimai rəy).
Və bu, sistemin zəifləməsi yox, yetkinliyə doğru atılan addımdır.
Tbilisi nəzarətdən imtina etmir. Sadəcə, artıq sadə “sədaqət piramidası” ilə yox, daha çevik və institusional idarəetmə modeli ilə işləməyə üstünlük verir. Bu, hakimiyyətin yeni siyasi realizmidir: güc nümayişi ilə yox, təsirin yenidən bölüşdürülməsi ilə sabitliyi qorumağa cəhd.
Son baş verənləri “yeni repressiya dalğası”na hazırlıq kimi yozmaq - ən azı səhvdir. Əksinə, bütün əlamətlər göstərir ki, Gürcüstan idarəetmə modelini kökündən dəyişir:
— qorxu alətindən idarə mexanizminə,
— şəxsi sədaqətdən funksional səmərəliliyə keçid edir.
Dövlət Siyasəti Mərkəzinin eksperti Levan Abaşidze bu prosesi belə şərh edir: “Hakimiyyət üslubu yox, alətləri dəyişir. Repressiya artıq siyasi texnologiya kimi özünü doğrultmur. İndi əsas hədəf - institusional təsir, hüquqi intizam, rəqəmsal nəzarət, analitik mərkəzlər və daha incə idarəetmə formalarıdır.”
Gürcüstan çox mürəkkəb və təhlükəli bir vəzifə ilə üz-üzədir: daxildə dərinləşən siyasi parçalanma və xarici təzyiqlər fonunda sabitliyi qoruyub saxlamaq. Güc strukturundakı dəyişikliklər nə sistemin çöküşüdür, nə də idarəetmənin iflici - bu, uzunmüddətli sabitlik üçün düşünülmüş institusional manevrdir.
Bu, gücün “xarizmatik” fiqurlar üzərində toplanmasından imtina, əvəzində gücləndirilmiş və nəzarət olunan institutlar üzərində qurulmuş idarəetmə modelinin seçilməsidir.
Gürcüstan hələ də demokratik və siyasi rəqabətin mümkün olduğu bir ölkədir. Amma bu modeli qoruyub saxlamaq və eyni zamanda idarəetməni əldən buraxmamaq istəyirsə - təkamül qaçılmazdır. İndi məhz bu təkamül baş verir.
Baş nazir İrakli Kobaxidzenin 2025-ci ilin iyununda dediyi kimi: “Biz gücü qəddarlıqda axtarmırıq. Biz dayanıqlılığı elə bir sistemdə axtarırıq ki, burada dövlət xalqa xidmət edir, xalq dövlətə yox.”
Və görünən odur ki, bu xidmət anlayışı Gürcüstanda nəhayət sistemli şəkildə düşünülməyə başlanır.(BakuNetwork)
