2025-ci ilin fevralı. Avropanın siyasi mənzərəsi narahat edilmiş arı pətəyini xatırladır. Avropa İttifaqının ürəyi sayılan Fransa gərginliklərin mərkəzinə çevrilib. Prezident Emmanuel Makron, siyasi xarizması zaman-zaman ambisiyalarının kölgəsində qalan lider, Donald Trampdan gələn artan təhlükəni müzakirə etmək üçün Aİ liderlərinin təcili iclasını çağırır. Sammit 17 fevral tarixinə təyin edilib və Paris qızğın debatların baş tutacağı bir arenaya çevrilməyə hazırlaşır.
Bu günlərdə Makronun davranışı onun narahatlığını büruzə verir. Onun ritorikası, Avropanın xilaskarı obrazını gücləndirmək arzusu və görüşü tələsik çağırması — bütün bunlar gizlədilməsi mümkün olmayan panikanı göstərir. Bu panika əsaslıdır: Trampın Ağ Evə qayıtması Avropanın Vaşinqtonun təhlükəsizlik təminatı və diplomatik dəstəyinə bel bağlaya bildiyi dövrün sonunu ifadə edir. Yenidən köhnə Tramp, bibliya mifologiyasındakı Qoliaf kimi, Avropanın qarşısına yeni tələblə çıxıb: müdafiə üçün ödəniş edin və ya öz başınıza yaşamağı öyrənin.
Makron bunu yalnız bir təhlükə kimi deyil, həm də bir fürsət kimi görür. Bu, Avropanı təhdidlər qarşısında dağılmadan qorumağa qadir olan bir lider kimi özünü təqdim etmək üçün bir şansdır. Ancaq tarix bizə öyrədir ki, Fransanın strateji ambisiyaları nadir hallarda real resurslar və digər Aİ ölkələrinin onun liderliyini dəstəkləmək istəyilə təmin olunub. Makron xilaskar olmaq əvəzinə, yeni parçalanmaların memarına çevrilə bilər.
Amerikalı liderin fəaliyyət metodu Avropalı həmkarlarının "sınaqla kəşfiyyat" adlandırdığı bir yanaşmaya əsaslanır. Tramp çağırışlar edir, reaksiyaları izləyir və nəticələrə əsasən mövqeyini dəyişir. Bu yanaşma Avropanı çaşdırır, çünki o, ABŞ-ın proqnozlaşdırıla bilən siyasətinə alışmışdır. Münhendə Təhlükəsizlik üzrə Konfransda vitse-prezident Cey Di Vens vasitəsilə edilən son bəyanatlar isə Avropanın qüruruna zərbə vurur: "Avropa öz müdafiəsinə daha böyük məsuliyyət götürməlidir."
Bu yanaşma Avropa liderlərinin mənlik hissinə ağır zərbə vurur. Donald Tramp təkcə Aİ-nin zəif tərəflərini göstərmir, həm də Avropanın qlobal təhlükəsizlikdəki rolunun ikincil bir səviyyəyə enməsini vurğulayır. ABŞ-ın Ukrayna və Rusiya üzrə xüsusi nümayəndəsi Kit Kelloq tərəfindən verilmiş bəyanat bu fonunda xüsusilə acı səslənir: Avropa Ukraynada sülh danışıqlarında aparıcı rol oynamayacaq. Amerikalı diplomatların dediklərinə görə, Aİ artıq transatlantik münasibətlərdə əsas oyunçu deyil.
Trampın çağırışları Avropa İttifaqının fundamental zəifliklərini üzə çıxarır. İqtisadi nəhəng kimi qurulan Aİ, hələ də siyasi bir cırtdandır. Kollektiv təhlükəsizlik, ABŞ-dan müstəqillik və problemləri müstəqil həll etmə qabiliyyəti həmişə birləşmiş Avropanın Axilles dabanı olub.
Bu çətin vəziyyətdə maraqlı bir fiqur kimi Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmer ön plana çıxır. Aİ-dən çıxmış Böyük Britaniya indi Avropa ilə ABŞ arasında birləşdirici həlqə olmağa çalışır. Starmer NATO-nun birliyini qorumaq və alyansda Avropa rolunu gücləndirməyin vacibliyini vurğulayır. Lakin onun mövqeyi ziddiyyətli reaksiyalar doğurur. Bir tərəfdən, London həqiqətən vasitəçi rolunu oynaya bilər. Digər tərəfdən, Aİ-nin keçmiş tərəfdaşları onun hərəkətlərini kontinental Avropaya təsir mexanizmləri əldə etmək cəhdi kimi görürlər.
Starmer ABŞ, o cümlədən Tramp ilə işləməyə hazır olduğunu göstərir. Ancaq sual açıq qalır: o, Avropa və Vaşinqtonun maraqları arasında balans tapa biləcəkmi? Yoxsa Böyük Britaniya Trampın Avropa səhnəsində öz maraqlarını irəlilətməsi üçün istifadə edəcəyi Troya atına çevriləcək?
Gözlənilmədən sammitin müzakirə mövzularından birinə Vladimir Zelenskinin "Avropa ordusu" yaratmaq təklifi çevrilir. Ukrayna lideri Münhendə çıxışı zamanı Avropanın artıq ABŞ-la əvvəlki münasibətlərə bel bağlaya bilməyəcəyini açıq şəkildə ifadə etdi. Onun qitənin yeni reallıqlara uyğunlaşmasının vacibliyi ilə bağlı sözləri xəbərdarlıq kimi səslənir. Amma Avropa ordusu ideyası şübhələr doğurur. Aİ artıq uzun illər öz silahlı qüvvələrini yaratmaqdan danışır, lakin bu təşəbbüs hələ də xəyaldan o yana keçə bilmir.
Paris sammiti ABŞ-ın təşəbbüsü ilə Ukrayna üzrə aparılan sülh danışıqlarına hazırlıq fonunda keçiriləcək. Vaşinqton açıq şəkildə bildirir ki, bu danışıqlara istiqaməti verən tərəf Avropa deyil, ABŞ olacaq. Aİ liderləri bu prosesdən kənarda qalmaq perspektivi ilə bağlı narahatdır və vahid mövqe formalaşdırmağa tələsirlər. Lakin Aİ daxilindəki fikir ayrılıqları bu vəzifəni çətinləşdirir.
Paris sammiti Avropanın qarşıdakı illərdə hansı istiqamətə gedəcəyini müəyyən edən bir dönüş nöqtəsi ola bilər. Avropa müstəqil oyunçuya çevrilmək üçün daxili zəifliklərini aradan qaldıra biləcəkmi, yoxsa ABŞ-dan asılı qalmaqla öz siyasi cırtdanlığını davam etdirəcək? Cavablar bu tarixi görüşdən sonra aydınlaşacaq.
Trampın bəyanatlarından qısa müddət sonra ABŞ Dövlət Departamenti Avropanın paytaxtlarına diplomatik nota göndərdi. Bu notada ölkələrin Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanəti verməyə hazırlığı barədə suallar irəli sürüldü. Bu təşəbbüs Avropa dövlətlərini regionun təhlükəsizliyinə real töhfələri barədə düşünməyə vadar etdi. Finlandiya Prezidenti Aleksandr Stubb bu addımı Avropa üçün "soyuq duş" kimi xarakterizə etdi və bunun qitəni oyanmağa məcbur etməli olduğunu bildirdi.
Lakin Avropa həqiqətən də məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə hazırdırmı? Tarix göstərir ki, Aİ xüsusilə müdafiə sahəsində çətin qərarlar qəbul etməyə adət etməyib. Üzv dövlətlərin fərqli maraqları, Rusiyayla münaqişənin gərginləşməsindən doğan qorxu və Amerikan silahlarından iqtisadi asılılıq vahid mövqe formalaşdırılmasını demək olar ki, mümkünsüz edir.
Güclü Avropa, yoxsa asılı tərəfdaş?
ABŞ rəsmiləri dəfələrlə bildirib ki, güclü və müstəqil Avropa Vaşinqtonun maraqlarına cavab verir. Lakin bu sözlərin arxasında ikili bir məna gizlənir. Güclü Avropa ABŞ-ın potensial rəqibinə çevrilə bilər, buna görə də Vaşinqton, böyük ehtimalla, asan idarə olunan və asılı bir tərəfdaşda maraqlıdır. Trampın bu mövzudakı siyasəti aydın şəkildə ifadə olunur: Avropa öz təhlükəsizliyi üçün ödəniş etməlidir, lakin bu, Amerikan siyasətinin "xəttindən" kənara çıxmadan baş verməlidir.
Bu şəraitdə Avropa İttifaqının liderlərinin təcili səfərbərliyi fonunda Paris sammiti yalnız yüksək vəzifəli şəxslərin görüşü deyil, həm də milli maraqların və ambisiyaların qarşıdurma məkanı olacaq. Emmanuel Makron, Avropa siyasətinin əsl dramaturqu kimi, özünü bu tamaşanın rejissoru kimi təqdim etməyə çalışır. Lakin Makronun parçalanmış Avropa liderlərini vahid bir səsə çevirmək üçün yetərli alətləri varmı?
Makronun təlaşlı çırpıntıları
Emmanuel Makron hər zaman özünü Avropaya strateji istiqamət verə bilən vizyoner lider kimi təqdim edib. Lakin yüksək səslənən bəyanatların arxasında çox vaxt real təsir mexanizmlərinin çatışmazlığı gizlənir. Fransa, nüvə arsenalı və BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı yerinə baxmayaraq, iqtisadi cəhətdən Almaniyadan asılıdır və təhlükəsizlik sahəsində liderlik üçün kifayət qədər gücə malik deyil.
Hazırda Makron ABŞ-la Avropa arasındakı gərginliyi Parisin Avropanın əsas siyasi mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirmək üçün fürsət kimi görür. Lakin onun planları sərt reallıqla qarşılaşır: digər Avropa liderləri Fransanı birmənalı lider kimi tanımağa hazır deyillər. Almaniya, iqtisadi çətinliklərdən narahat olaraq, Makronun təşəbbüslərindən kənarda qalır. Şərqi və Mərkəzi Avropa ölkələri, məsələn, Polşa isə Vaşinqtonla daha yaxın əlaqələr qurmağa meyllidir və ABŞ-ı öz təhlükəsizliyinin əsas təminatçısı hesab edir.
Paris sammitinin əsas mövzularından biri Şərqi və Mərkəzi Avropa ölkələrinin ABŞ və Rusiya arasında mümkün "ayrı sülh" barədə narahatlığı olacaq. Polşa, Litva, Latviya və Estoniya belə danışıqların ABŞ-ın NATO qarşısındakı öhdəliklərinin zəifləməsinə və Moskvanın regionda mövqeyini gücləndirməsinə səbəb olacağından ehtiyatlanır. Bu ölkələr üçün Tramp qeyri-müəyyənliyin simvoludur və onun müttəfiqlərə hərbi yardımı azaltmaqla ABŞ büdcəsini "yüngülləşdirmək" istəyi xəyanət kimi qəbul olunur.
Polşanın xarici işlər naziri Radoslav Sikorski Münhendəki konfransda açıq şəkildə bəyan etdi ki, Avropa "strateji müstəqillik dövrünə" hazırlaşmalıdır. Lakin belə bir keçid, Aİ-nin bir çox üzv dövlətinin hazır olmadığı müdafiə xərclərinin kəskin artırılmasını tələb edir.
Avropanın iqtisadi mühərriki kimi ənənəvi rol oynayan Almaniya bu dəfə gözləmə mövqeyi tutur. Kansler Fridrix Mers, Avropa müdafiəsinin gücləndirilməsinin zəruriliyini dəstəkləsə də, ABŞ-a meydan oxumağa hazır deyil. İxracat yönümlü iqtisadiyyata malik olan Almaniya, transatlantik münasibətlərin sabitliyindən həddindən artıq asılıdır.
Bundan əlavə, Almaniya Aİ-nin strateji müstəqilliyinə doğru atılacaq kəskin addımların Trampı yeni ticarət maneələri tətbiq etməyə sövq edə biləcəyindən narahatdır ki, bu da Alman sənayesi üçün fəlakət ola bilər. Buna görə də Berlin, böyük ehtimalla, Makronla Vaşinqtonla daha sıx əlaqələr tərəfdarları arasında vasitəçi rolunu oynamağa çalışacaq.
Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmer incə bir oyun oynayır. Makrondan fərqli olaraq, o, Avropanın lideri roluna iddia etmir. Bunun əvəzinə, özünü Aİ ilə ABŞ arasında vasitəçi kimi görür. Bu, İttifaq daxilindəki öhdəliklərdən azad, lakin hərbi gücü və Vaşinqtonla uzunmüddətli əlaqələri sayəsində mühüm təsir gücünə malik olan ölkə üçün əlverişli mövqedir.
Lakin "transatlantik birliyin qorunması" ilə bağlı bəyanatların arxasında Londonun praqmatik məqsədləri gizlənir. Böyük Britaniya ABŞ-ın Avropadakı əsas müttəfiqi kimi mövqeyini gücləndirmək, eyni zamanda Fransa və Almaniyanın təsirini məhdudlaşdırmaq istəyir. Starmer üçün Paris sammiti, Londondakı siyasi dairələrin ABŞ-dakı qərar qəbul edənlərə Avropa siyasətinə təsir edə biləcəyini göstərmək imkanıdır.
Paris sammitinin əsas mövzularından biri belə olacaq: Avropa Brüssel və Vaşinqton arasındakı artan məsafəyə necə cavab verməlidir? Tramp administrasiyası açıq şəkildə bildirib ki, Avropa artıq kiçik tərəfdaş roluna güvənə bilməz. ABŞ-ın yeni siyasəti müttəfiqlərə daha böyük təhlükəsizlik məsuliyyətini üzərlərinə götürməyi tələb edən açıq təzyiqdir.
Sammitin nəticələri Avropa İttifaqının gələcəkdəki yolunu müəyyən edəcək. Aİ liderləri arasında vahid mövqe formalaşdırılsa, bu, strateji müstəqillik istiqamətində mühüm addım olacaq. Lakin əgər görüş nəticəsiz başa çatsa, bu, yalnız Trampın mövqeyini gücləndirəcək və Avropanın bir vahid olaraq təsir gücünü zəiflədəcək.
Tramp doktrinası: parçala və idarə et
Donald Trampın metodları "parçala və idarə et" strategiyasına əsaslanır. O, Polşa və Macarıstan kimi fərdi ölkələrlə birbaşa işləyərək, onları Brüsseli kənarda qoyaraq müstəqil addımlar atmağa təşviq edir. Bu yanaşma onsuz da zəif olan Aİ-nin birliyini daha da sarsıdır. Eyni zamanda, Tramp Almaniya və Fransa kimi alyansın ən böyük üzvlərinə hərbi xərcləri artırmaq tələbi ilə təzyiqi artırır.
İroniya ondadır ki, belə bir yanaşma Aİ daxilində fikir ayrılıqlarını daha da dərinləşdirir və Avropanı ABŞ-dan daha çox asılı vəziyyətə salır. Vaşinqton Avropadan "lider rolu" gözlədiyi halda, özü əsas arbitrajı həyata keçirən tərəf kimi qərarların qəbulunu nəzarətdə saxlayır.
Sammitdə müzakirə olunacaq mühüm məsələlərdən biri NATO-nun gələcəyi olacaq. SSRİ-yə qarşı dayanmaq üçün yaradılmış bu təşkilat indi daxili parçalanma təhlükəsi ilə üz-üzədir. Əgər ABŞ alyansda iştirakını azaldarsa, Avropa NATO-nu işlək bir struktur kimi saxlamağı bacaracaqmı?
Fransa və Almaniya alyansı islah edərək Avropa komponentini gücləndirməyi təklif edir. Lakin belə təşəbbüslər NATO-nu əsasən Amerika qurumu kimi görən Şərqi Avropa ölkələrinin müqaviməti ilə qarşılaşır. Nəticədə, qapalı bir dairə yaranır: Avropa daha çox müstəqillik istəyir, lakin daxili fikir ayrılıqları bu müstəqilliyə nail olmağı mümkünsüz edir.
Avropa İttifaqı bu gün güclü bir qasırğaya düşmüş bir gəmini xatırladır. Bir tərəfdən, Donald Trampın simasında ABŞ təzyiqi; digər tərəfdən isə Aİ-nin birliyini pozan daxili ziddiyyətlər. Paris sammiti Avropanın öz müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmağa nə qədər hazır olduğunu və ya zəifliklərinə tamamilə təslim olacağını göstərəcək bir barometr olacaq.
Donald Tramp Aİ daxilindəki parçalanmanı məharətlə öz maraqları üçün istifadə edir. Onun üçün Paris sammiti Avropanın öz təhlükəsizliyini təmin etmək iqtidarında olmadığını bir daha sübut etmək üçün bir fürsətdir. Avropa paytaxtlarına göndərilən ABŞ Dövlət Departamentinin diplomatik notaları Vaşinqtonun tərəfdaşlarına yeni bir reallıq diktə etməyə nə qədər hazır olduğunu göstərir: Avropa yalnız müdafiə xərclərini bölüşdürməməli, həm də öz əhəmiyyətini sübut etməlidir.
Eyni zamanda, ABŞ güzəştlərə hazır olan fərdi ölkələrə üstünlük verir. Polşa və Baltikyanı ölkələr, Rusiyanın təzyiqindən ehtiyatlanaraq, Vaşinqtonla sıx əməkdaşlığın davam etdirilməsini dəstəkləyirlər. Nəticədə Avropa, bir hissəsi Fransa və Almaniyaya, digəri isə ABŞ-a yönəlmiş bir mozaikaya çevrilir. Bu vəziyyət Tramp üçün faydalıdır, çünki Aİ-ni vahid bir bütöv kimi zəiflədir.
Rusiyadan gələn təhlükənin artması və ABŞ-la münasibətlərdəki qeyri-müəyyənlik fonunda Avropada öz ordusunu yaratmaq çağırışları daha çox səslənir. Lakin bu ideya bir sıra problemlərlə üzləşir ki, bu da onun həyata keçirilməsini çətinləşdirir.
Birincisi, Avropa liderləri arasında konsensus yoxdur. Şərqi Avropa ölkələri Aİ ordusunun yaradılmasına qətiyyətlə qarşı çıxır, çünki NATO-nu Rusiyaya qarşı yeganə real alət hesab edirlər. İkincisi, Avropa silahlı qüvvələrinin yaradılması böyük maliyyə xərcləri tələb edir ki, bu da Aİ-nin əksər üzv ölkələrinin öhdəsindən gələ bilmədiyi bir yükdür.
Buna baxmayaraq, Emmanuel Makron bu ideyanı "strateji müstəqillik" vizyonunun bir hissəsi kimi irəli sürməyə davam edir. Onun üçün Avropa ordusu yalnız təhlükəsizliyin gücləndirilməsi vasitəsi deyil, həm də Vaşinqtondan müstəqilliyin simvoludur. Lakin Almaniya və Şərqi Avropa ölkələrinin dəstəyi olmadan bu təşəbbüs yalnız siyasi bəyanatlar səviyyəsində qalmağa məhkumdur.
Sammitin əsas mövzularından biri Ukraynanın gələcəyi olacaq. Donald Tramp artıq açıq şəkildə bildirib ki, Rusiya ilə sülh danışıqları Avropa deyil, ABŞ-ın rəhbərliyi altında keçiriləcək. Bu, Aİ-ni son dərəcə narahat edən bir vəziyyətdir, çünki Ukrayna Avropa üçün yalnız təhlükəsizlik məsələsi deyil, həm də demokratik dəyərlər uğrunda mübarizənin simvoludur.
Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski Münhendəki çıxışında Kiyevin öz taleyinin onun iştirakı olmadan həll olunmasına imkan verməyəcəyini vurğuladı. Lakin Avropa öz məhdud rolunu dərk edərək, hadisələrin inkişafını yalnız izləyə bilər. Eyni zamanda, ABŞ Rusiya ilə birbaşa danışıqlara hazırlaşır ki, bu da Aİ-də narahatlıq doğurur. Bu vəziyyət Trampın müttəfiqlərinin fikirlərindən asılı olmayaraq müstəqil hərəkət edə bilən lider kimi mövqeyini gücləndirir.
Vladimir Zelenski üçün Paris sammiti Avropa liderlərinin dəstəyini qazanmağa cəhd etməkdir. Lakin o da anlayır ki, Avropa artıq münaqişənin həlli prosesində əsas oyunçu deyil. Zelenski mövqeyini gücləndirmək üçün "Avropa ordusu" yaratmağı təklif edir, lakin bu çağırış daha çox diqqəti cəlb etmək üçün edilən çarəsiz bir addım kimi səslənir.
Paris sammiti Avropanın öz müstəqilliyi və gələcək rolu ilə bağlı qətiyyətli qərar verə bilib-bilməyəcəyini müəyyən edəcək. Bu, Avropa üçün bir dönüş nöqtəsi, ya da onun daxilindəki ziddiyyətlər və ABŞ-dan asılılığın artması ilə yenidən qarşılaşdığı bir mərhələ ola bilər.
Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski Münhendə keçirilən Təhlükəsizlik Konfransında Avropaya açıq mesaj göndərdi: Kiyev yalnız həmrəylik bəyanatları ilə kifayətlənməyəcək, konkret və təsirli addımlar gözləyir. Lakin ABŞ Ukraynanın tələblərini nəzərə almadan öz maraqlarını irəlilətməyə qərar versə, Zelenski beynəlxalq arenada təcrid vəziyyətində qala bilər.
Paris sammiti Avropa İttifaqının üç əsas oyunçusu — Fransa, Almaniya və Polşanın mövqelərinin toqquşduğu bir arena olacaq. Hər biri öz məqsədini güdür və onların arasındakı fikir ayrılıqları vahid strategiyanın formalaşmasına əngəl yaradır.
Makron üçün bu sammit onun liderliyini və qətiyyətini nümayiş etdirmək üçün bir imkandır. Lakin çox vaxt onun ambisiyaları Fransanın real imkanlarını üstələyir. Makron anlayır ki, Almaniyanın dəstəyi olmadan onun təşəbbüsləri uğursuzluğa məhkumdur. Lakin Berlin vəziyyəti müşahidə etməyi üstün tutur və ehtiyatlı mövqe nümayiş etdirir.
Almaniya kansleri Fridrix Mers daha praqmatik mövqe tutur. O, Aİ-nin birliyinin əhəmiyyətini dərk edir, lakin Almaniya iqtisadiyyatına zərər vura biləcək ideyaları dəstəkləməkdən çəkinir. Berlin üçün əsas prioritet, hətta Tramp administrasiyası ilə kompromislər tələb etsə belə, Vaşinqtonla münasibətlərin sabitliyini qorumaqdır.
Polşa isə ənənəvi olaraq ABŞ-a yönəlmiş siyasətindən daha müstəqil oyunçuya çevrilməkdədir. Varşava Avropa və Vaşinqton arasında balans saxlamağa çalışsa da, NATO-ya sədaqəti və Rusiyadan gələn təhdidlər onu təbii olaraq ABŞ-ın müttəfiqinə çevirir. Bununla yanaşı, Polşa anlayır ki, onun Aİ-dəki təsir gücü Fransa və Almaniya ilə əməkdaşlıq qabiliyyətindən asılıdır.
Avropanın gələcəyi: yeni başlanğıc, yoxsa dövrün sonu?
Paris sammiti təkcə Tramp tərəfindən irəli sürülən çağırışlara cavab tapmağa cəhd deyil. Bu, eyni zamanda, qlobal arenada müstəqil oyunçu olmaq və ya ABŞ-ın kiçik tərəfdaşı kimi qalmaq arasında seçim etmək məqamıdır.
Sammitin nəticələri Aİ-nin daxili ziddiyyətlərini aradan qaldıra biləcəyini və ya bu problemlərin daha da dərinləşəcəyini göstərəcək. Əgər Avropa liderləri vahid mövqeyə gəlməyi bacarsalar, bu, strateji müstəqillik yolunda əhəmiyyətli bir addım olacaq. Lakin əgər görüş nəticəsiz başa çatsa, bu, yalnız Trampın mövqeyini gücləndirəcək və Avropanın vahid güc kimi etibarını sarsıdacaq.
… Paris sammiti Avropa siyasətində yeni bir dövrün başlanğıcı kimi tarixə düşə bilər. Lakin bunun üçün qətiyyətli addımlar lazımdır, boş bəyanatlar yox. Avropa sübut etməlidir ki, o, təkcə çağırışlara reaksiya vermək deyil, həm də öz strategiyasını formalaşdırmaq və həyata keçirmək qabiliyyətinə malikdir.
Avropa böyük dəyişikliklər astanasındadır. Trampın irəli sürdüyü çağırışlar, Ukraynadakı böhran və Aİ daxilindəki daxili ziddiyyətlər uzun müddət göz ardı edilən zəiflikləri üzə çıxarır. Paris sammiti, Avropa İttifaqının dünyadakı yeni roluna hazır olub-olmadığını və ya ABŞ-dan asılılığının və daxili fikir ayrılıqlarının girovunda qalmağa davam edəcəyini göstərəcək həqiqət anı olacaq.(BakuNetwork)
