Zəruri qeyd: TRT World Araşdırma Mərkəzinin tədqiqatçısı Hüseyn Özdəmir Ukraynadakı hərbi böhranla bağlı "Anadolu" üçün məqalə yazıb. Senzor.az mövzunun və toxunulan məqamların aktuallığını nəzərə alaraq həmin məqaləni öz oxucularına təqdim edir.
**
2022-ci ildə Rusiya Ukraynaya qarşı müharibəyə başlayanda ukraynalı kişilər həvəslə vətənlərini müdafiə edərək hərbi komissarlıqlara axışırdılar. 2 ildən sonra orduya getməyə həvəs xeyli azaldı.
Ukraynanın müdafiə strategiyası iflasa uğrayır?
Rusiyanın Ukrayna ərazisinin təxminən dörddə birinə nəzarət etdiyi və Birinci Dünya müharibəsinin dəhşətli xəndək müharibəsini xatırladan 1000 kilometrlik cəbhə xəttində döyüşdüyü bir vaxtda, bir çox ukraynalı kişilər indi nəyin bahasına olursa olsun orduda xidmət etməkdən yayınırlar. Bəziləri çağırışdan qaçmaq üçün ünvanı dəyişdirir, bəziləri orduda xidmət etməmək üçün rüşvətxorluğa əl atırlar.
Ukrayna ordusunun sayını 260 mindən 700 minə çatdıran ilk vətənpərvərlik dalğası səngər müharibəsinin sərt reallığı qəhrəmanlıq arzularını darmadağın etdiyi üçün qısamüddətli oldu. Davamlı ağır itkilər ordunun işə götürülənlərə ehtiyac duymağa başlamasına səbəb oldu. Qoşun çatışmazlığı Ukraynanın daha yaxşı təchiz olunmuş və amansız Rusiya ordusuna qarşı müdafiə strategiyası üçün ciddi problem yaradır.
Kadr çatışmazlığı ordunu xeyli ruhdan salır. Əvvəllər hərbi qulluqçular 2 həftədən bir rotasiya olunur, 1 həftə istirahət edirdilər. İndi tam bir ay cəbhədə qalırlar, cəmi 4 gün istirahət edirlər. Bu vəziyyət əsgərlərin fiziki və ruhi sağlamlığını korlayır, döyüş qabiliyyətini aşağı salır. Hərbçilərin əksəriyyətinin yaşı artıq 40-ı keçmişdir və onlar təkcə düşmənlə deyil, həm də xroniki xəstəliklərlə mübarizə aparırlar.
Ruslar irəliləməyə davam etdikcə, kadr sarıdan korluq çəkmədiklərinə görə, ukraynalılar üçün cəbhə xəttini saxlamaq getdikcə çətinləşir. Bəzi hərbi analitiklər qeyd edirlər ki, Ukrayna qoşunları say və silah baxımından üstündür və bir çoxları bu şəraitdə Ukraynanın hərbi strategiyasının düzgünlüyünü şübhə altına alırlar.
Gənc ukraynalı kişilər orduya getməyə getdikcə daha az həvəs göstərirlər. Çoxları ictimai yerlərdə görünməkdən qaçır və daim orduya çağırılmaq qorxusu ilə yaşayırlar.
Ukrayna ordusunun yüksək komandanlığı bu vəziyyəti rusların məhbusları orduya çağırmaq üsulunu kopyalamaqla həll etməyə çalışdı. Hakimiyyət məhkumların şərti azadlığa buraxılması müqabilində orduya getməsinə icazə verən qanun qəbul etdi. Qanun qüvvəyə minəndən bəri 5000-ə yaxın məhbus müraciət edib, bəziləri isə artıq əsas təlimlərə başlayıb. Lakin bu addım hərbi xidmətə çağırış problemini həll etməkdən uzaqdır. Bu arada, Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski bu yaxınlarda hərbi xidmətə çağırış yaşının 27-dən 25-ə endirilməsi kimi siyasi cəhətdən ağrılı, lakin zəruri addım atdı.
Lakin bu cəhdlər puça çıxa bilər.
Çünki bu səyləri alt-üst edən iki əsas problem var. Birincisi, Kiyevin hərbi strategiyalarına artan inamsızlıqdır, buna misal kimi 2023-cü ilin yayında uğursuz əks-hücumu və Baxmutu saxlamaq üçün əbəs cəhd edilməsini göstərmək olar. Hər iki hadisə minlərlə insanın ölümü ilə nəticələndi və sonuncu İkinci Dünya Müharibəsindən bəri ən ölümcül müharibə hesab edildi. İkinci problem geniş yayılmış korrupsiyadır ki, bu da zənginlərin hərbi xidmətdən yayınmağın yollarını tapması ilə hərbi xidmətə çağırışdan çəkindirir və əhali arasında qeyri-bərabərliyi və məyusluğu dərinləşdirir.
Ukrayna qoşunlarla bağlı böhranı necə həll edə bilər?
Orduda böhranın həlli çoxşaxəli yanaşma tələb edir. Əhəmiyyətli addımlar sırasına hərbi xidmət üçün stimulların artırılması, əsgərlərə dəstək və qayğının yaxşılaşdırılması, hərbi rəhbərliyə inamın bərpası və çağırış prosesində korrupsiyaya qarşı mübarizə daxildir. Bundan əlavə, qabaqcıl hərbi təlim və texnika formasında beynəlxalq dəstək kadr çatışmazlığını qismən kompensasiya edə bilər.
Ukrayna uzunmüddətli strategiyaları da nəzərdən keçirməlidir. Hərbi xidmətdən yayınmaq üçün Avropaya qaçan yüz minlərlə hərbi yaşlı kişinin geri dönməsini təşviq etmək və doğum nisbətini artırmaq üçün ailə siyasətinə investisiya qoymaq ölkənin müdafiə qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirə bilər.
Buna maarifləndirmə işinin aparılması, ailələrə və qayıdanlara maddi dəstək göstərməklə nail olmaq olar. Bundan əlavə, bu əsgərlərə qayğı göstərmək üçün veteran xidmətlərinin təşkili mənəvi ruhu qaldıra və ölkənin xidmət edənlərə bağlılığını nümayiş etdirə bilər.
Beynəlxalq yardım olduqca vacibdir, lakin kadr çatışmazlığını kompensasiya etmək üçün ölkənin daha müasir silahlara və yüksək texnoloji avadanlıqlara ehtiyacı var. Hərbi dəstəyin uzun müddət dayanmasını və sursat çatışmazlığını nəzərə alaraq, Qərbin öhdəliyinin miqyası və səmimiliyi ilə bağlı şübhələr artır. Ukrayna təkcə Qərbə arxalanmamalıdır. O, daha inamlı və gələcəyə hesablanmış mövqe tutmalı və sülhün yollarını mümkün qədər tez tapmalıdır.
Ukraynanın hərbi çağırış böhranı üstün düşmənə qarşı uzun sürən münaqişəni davam etdirməyin nə qədər çətin olduğunu göstərir. Məlumdur ki, müharibə nə qədər uzanarsa, innovativ həllərə ehtiyac bir o qədər çox olar. Ukrayna xalqının qətiyyəti şübhə doğurmur, lakin şəxsi heyətlə bağlı problem həll edilmədən vətənin müdafiəsi qeyri-sabit qalacaq.
Ukrayna bu müharibənin gedişatını dəyişdirməyə yalnız hərtərəfli və təcili tədbirlər, o cümlədən sağlam idarəetmə, daxili islahatlar və beynəlxalq dəstək sayəsində ümid edə bilər.
