Ermənistan COP-29-a qatılmaqla bağlı qeyri-müəyyən və məntiqsiz bir mövqe tutmuşdur ki, bu da beynəlxalq ictimaiyyətdə təəccüb doğurur.
Ermənistan hökuməti bu sammitdə iştirakını şərtləndirən müxtəlif tələblər və şərtlər irəli sürür, bu isə tədbirin əsas mahiyyətinə ziddir. Qeyd etmək vacibdir ki, COP-29 siyasi forum deyil, iqlim dəyişikliyi məsələlərinə həsr olunmuş qlobal bir sammitdir və onun məqsədi ölkələrin qlobal ekoloji problemlərlə mübarizədə birləşməsidir.
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanın qarşıdan gələn COP-29 iqlim konfransında iştirakı, - hansı ki Bakıda keçiriləcək - həm siyasi, həm də diplomatik kontekstdə çoxsaylı mübahisələrə səbəb olub. Ermənistan tərəfi diplomatik etik qaydalar və məntiqdən kənara çıxan şərtlər irəli sürür. Bu tələblər beynəlxalq arenada siyasi təzyiq göstərmək cəhdi kimi qiymətləndirilə bilər.
Ermənistanın tələblərinin məntiqsizliyi: İqlim və cinayətkarlar uyğun deyil
Ararat Mirzoyanın konfransda iştirakının əsas şərti, Ermənistan mənbələrinə görə, erməni məhbuslarının qaytarılması tələbi olub. Əvvəlcə bu, praqmatik bir addım kimi görünə bilər. Lakin daha dərin təhlil göstərir ki, bu tələb tamamilə məntiqsizdir.
Birincisi, COP-29 BMT-nin himayəsi altında təşkil edilən qlobal iqlim konfransıdır və onun məqsədi qlobal iqlim dəyişikliyi ilə bağlı problemlərin həllinə yönəlib. Ermənistan və Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlərlə bağlı siyasi məsələlərin bu tədbirin gündəliyi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Ermənistanın iqlim məsələlərini siyasi tələblərlə əlaqələndirmək cəhdləri, beynəlxalq platformanın öz maraqlarını irəli sürmək üçün istifadə edilməsinə səbəb olur ki, bu da siyasi şantajdan başqa bir şey deyil.
İkincisi, söhbət Azərbaycanda terrorçuluğa görə məhkum olunmuş şəxslərdən gedir. Bu şəxslər suveren dövlətin qanunlarını pozmuş və beynəlxalq hüquqi normalara uyğun olaraq mühakimə olunmuşlar. Məhbusların qaytarılması tələbini iqlim konfransı çərçivəsində irəli sürmək, hüquqi və etik normaları pozur və Ermənistanın mövqeyinin ciddiliyini şübhə altına qoyur.
Qlobal arenada siyasi alver
Ermənistan hakimiyyəti Mirzoyanın COP-29-da iştirakının “etnik təmizləmə ittihamlarını rədd etmək üçün vacib olduğunu” bəyan edib. Lakin bu arqument siyasi baxımdan əsassız və hətta absurd görünür. Ermənistanın xarici işlər nazirinin BMT-nin iqlim forumunda iştirakı belə ağır ittihamlar qarşısında günahsızlıq sübutu kimi istifadə edilə bilməz. Etnik cinayətlərlə bağlı məsələlər iqlim müzakirələri çərçivəsində deyil, müvafiq beynəlxalq qurumlarda, məsələn, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasında müzakirə olunmalıdır.
Azərbaycan isə dəfələrlə beynəlxalq hüquq normalarına sadiqliyini təsdiqləmiş və öz öhdəliklərini yerinə yetirmişdir. Ermənistanın COP-29-da iştirakını təzyiq vasitəsinə çevirmək cəhdləri diplomatik prosesi diskreditasiya etməklə yanaşı, iqlim sammitinin özünə də kölgə salır.
BMT Nizamnaməsinin pozulması: Ermənistan beynəlxalq hüquqa qarşı
Ermənistanın irəli sürdüyü şərtlər BMT Nizamnaməsinin əsas prinsiplərini pozur. Nizamnaməyə əsasən, üzv dövlətlər münaqişələrin sülh yolu ilə həlli üçün diplomatik dialoqa töhfə verməli, ultimatumlar və təzyiqlər vasitəsilə həll yolları axtarmamalıdır. Lakin Ermənistan bu prinsipi gözardı edərək, beynəlxalq forumları siyasi alver vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışır.
Bakının COP-29-un qəbul edən ölkəsi kimi mövqeyi isə konstruktiv dialoqa və ikitərəfli danışıqlar vasitəsilə münaqişələrin həllinə hazır olduğunu bir daha vurğulayır. Ermənistanın beynəlxalq strukturlar vasitəsilə öz şərtlərini irəli sürmək cəhdləri diplomatik təcrübənin əsas normalarına ziddir. BMT Nizamnaməsinə görə, üzv dövlətlərin suverenliyi və ərazi bütövlüyü toxunulmazdır və müstəqil dövlət kimi Azərbaycan öz ərazilərini qorumaq və öz qanunlarını tətbiq etmək hüququna malikdir.
Azərbaycanın mövqeyi: Prinsipiallıq və ardıcıllıq
Rəsmi Bakı daim bildirir ki, beynəlxalq forumlarda, o cümlədən COP-29-da iştirak siyasi şərtlərlə müşayiət olunmamalıdır. İkitərəfli məsələlər diplomatik vasitələrlə həll olunmalı, siyasi şantajla deyil. Tarix göstərir ki, silahlı münaqişə şəraitində belə, bu cür tədbirlər siyasi alver üçün meydan olmamalıdır. Məsələn, 1998-ci ildə silahlı münaqişəyə baxmayaraq, Ermənistan nümayəndə heyəti Bakıda heç bir şərt irəli sürmədən tədbirdə iştirak edib.
Azərbaycan qlobal məsələlər, o cümlədən iqlim dəyişikliyi ilə bağlı əməkdaşlığa açıq olduğunu nümayiş etdirir. Bakı ümid edir ki, Ermənistan iqlim forumunu Azərbaycana təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək əvəzinə, beynəlxalq normalara uyğun hərəkət edəcək.
Siyasi şantaj, yoxsa konstruktiv dialoq?
Ermənistanın COP-29-da iştirak şərtləri ilə bağlı mövqeyi yalnız məntiqsiz deyil, eyni zamanda BMT Nizamnaməsinin ruhunu və məzmununu pozur. Buna qarşı olaraq, Azərbaycan bütün mübahisəli məsələlərin sülh yolu ilə həllinə sadiqliyini göstərərək, hər hansı siyasi şantaj cəhdlərini qətiyyətlə rədd edir. Beynəlxalq forumlar, o cümlədən COP-29, qlobal əməkdaşlıq və qarşılıqlı anlaşma məqsədlərinə xidmət etməli, ayrı-ayrı dövlətlərin siyasi maraqlarını irəli sürmək üçün meydan olmamalıdır.
Azərbaycan COP-29-un ev sahibi olaraq tədbirin obyektiv və effektiv keçməsinə görə məsuliyyət daşıyır. Ekologiya və dayanıqlı inkişaf məsələləri siyasi mübahisələrdən üstün olduğu üçün bu cür forumlarda iştirak, siyasi mövqeyindən və diplomatik əlaqələrindən asılı olmayaraq, bütün ölkələr üçün zəruridir. Ermənistan isə öz iştirakını şərtləndirməklə iqlim forumunu siyasi oyun meydanına çevirməyə çalışır ki, bu, yolverilməzdir və COP-un ruhuna ziddir.
Azərbaycan təşkilatçı kimi qlobal əməkdaşlığın və iqlim dəyişikliyi probleminin həllində ölkələrin birləşməsinin vacibliyini vurğulayır. Rəsmi Bakı beynəlxalq qayda və normalara tam əməl edərək sammitin uğurla keçirilməsi üçün bütün zəruri tədbirləri görür. Ermənistanın tələbləri isə əsassız görünür, çünki iqlim konfransları diplomatik ultimatumlar üçün meydan ola bilməz. COP-29-da iştirak yalnız ekoloji prioritetlərlə müəyyən edilməli, siyasi hesablamalarla yox.
Bu vəziyyətdə Ermənistan qlobal səviyyədə iqlimi qorumaq səylərinə zərbə vurmaqla yanaşı, sammitin mövzusuna aid olmayan subyektiv iddialar irəli sürməyə çalışır. Bu, Ermənistan rəhbərliyinin mövqeyində məntiq və sağlam düşüncənin çatışmazlığını nümayiş etdirir. COP-29-u siyasi manipulyasiya alətinə çevirmək tədbirin nüfuzuna zərər vurur və digər ölkələr üçün arzuolunmaz presedentlər yaradır.
Azərbaycanın mövqeyinin məntiqi və qanuniliyi beynəlxalq təcrübəyə əsaslanır. Ev sahibi ölkə kimi, Azərbaycan bütün iştirakçılar üçün açıq və bərabər hüquqlu iştirak imkanı təmin etməyə borcludur və bunu da edir. COP-29 kimi qlobal təşəbbüslərin siyasiləşdirilməsi sammitin məqsədinə ziddir və beynəlxalq hüquqa qarşı çıxır.
Beləliklə, Bakının mövqeyi ədalətli və məntiqlidir: iqlim dəyişikliyi ilə bağlı qlobal əməkdaşlıq üçün forum siyasi qarşıdurmalar üçün yer olmamalıdır.(Bakunetwork)
