Gürcüstanın 2024-cü il parlament seçkiləri ciddi siyasi qarşıdurma və ölkə daxilində narahatlıq yaratdı. Prezident Salome Zurabişvili seçkilərin nəticələrini tanımadığını və bu nəticələrin "kütləvi saxtalaşdırma" ilə əldə olunduğunu iddia etdi. Onun bu mövqeyi təkcə ölkə daxilində deyil, həm də beynəlxalq arenada geniş müzakirələrə səbəb oldu. Avropa və Amerika siyasətçiləri, həmçinin, Qərb mediası bu iddiaları dəstəklədi. Buna qarşılıq olaraq, hakim "Gürcü Arzusu" partiyası və onun liderləri bu ittihamları yalan adlandırdılar. Bu mürəkkəb vəziyyət Gürcüstanın gələcəyinə necə təsir edəcək? Kimlər bu qarşıdurmanın əsas maraq tərəfləridir?
Saxtalaşdırma iddiaları və Zurabişvilinin aksiyalara çağırışı
Prezident Salome Zurabişvili Gürcüstan parlament seçkilərindən dərhal sonra saxtalaşdırma ittihamları irəli sürdü. O, seçkilərin nəticələrini tanımadığını elan edərək, vətəndaşları və müxalifəti seçkilərin nəticələrinə qarşı mübarizəyə çağırdı. O, seçkilərin nəticələrinin tanınmasının "Gürcüstanın Rusiyaya təslim olmasına" bərabər olduğunu vurğuladı və bu fikirlə xalqı "Avropa gələcəyi uğrunda" ayağa qalxmağa çağırdı. Onun bu çıxışı, Gürcüstanın gələcək xarici siyasət kursu və Qərblə əlaqələri məsələsində dərin fikir ayrılığını ortaya qoydu.
Zurabişvili etiraz aksiyalarının keçirilməsi üçün dəstək istədi və bu aksiyaların əsas məqsədinin "xalqın oğurlanmış səslərini" geri qaytarmaq olduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, bu seçkilər yalnız Gürcüstanın Avropa yolundan uzaqlaşmasına xidmət edir və buna görə də mübarizə zəruridir.
Hakimiyyətin cavabı: "Yalan və destabilizasiya ssenarisi"
Gürcüstanın parlament sədri Şalva Papuaşvili Zurabişvilinin iddialarını təkzib edərək, prezidentin müxalifətlə birgə ölkədə destablizasiya yaratmaq istədiyini bildirdi. O, hakim "Gürcü Arzusu"nun seçkiləri qazanmasında heç bir qanunsuzluğun olmadığını və yalnız bəzi xırda insidentlərin baş verdiyini etiraf etdi. Bunlardan ən çox diqqət çəkəni Marneuli rayonunda seçki bülletenlərinin saxtalaşdırılması hadisəsi idi. Bu hadisədə iştirak edən yerli məclis üzvü həbs olundu və ona iki ilədək həbs cəzası verilə bilər.
Bununla belə, Papuaşvili vurğuladı ki, ümumilikdə seçki prosesində ciddi pozuntular aşkarlanmayıb və beynəlxalq müşahidəçilərin də çoxu seçkilərin ədalətli keçdiyini qeyd edib.
Qərbin reaksiyası: kritik nöqtədə dəstək və tənqid
Qərb, xüsusilə də ABŞ və Avropa Birliyi, Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərinin nəticələrini açıq şəkildə tənqid etdi. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken, həmçinin Avropa Birliyinin xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Josep Borrell Gürcüstanda seçki mühitinin "sərbəst və ədalətli olmadığını" qeyd edərək, narahatlıqlarını dilə gətirdilər. Avropa Parlamentinin nümayəndəsi Antonio Lopes-İsturis Uayt isə Gürcüstanda demokratiyanın geriləməsi haqqında danışdı və seçkilərdəki vəziyyəti "xaos və təzyiq mühiti" olaraq xarakterizə etdi.
Beynəlxalq KİV-lər də bu seçkiləri diqqət mərkəzində saxladı. "The Guardian" bu nəticələrin Gürcüstanın Avropa ilə münasibətlərinə mənfi təsir göstərə biləcəyini, "The Economist" isə hakim partiyanın qalibiyyətinin müxalifətin gücünü zəiflədəcəyini vurğuladı. "Financial Times" Viktor Orbanın Gürcüstana səfərinin ölkədəki siyasi böhranı daha da dərinləşdirə biləcəyini qeyd etdi.
"Gürcü Arzusu"nun tərəfdarları: Qərblə qarşıdurmanın arxa fonunda
Hakim "Gürcü Arzusu" partiyası seçkilərin legitimliyində israrlıdır və müxalifətin ittihamlarını rədd edir. Partiyanın liderləri, xüsusilə də baş nazir İrakli Kobaxidze Qərb ölkələrinin seçkilərə dair tənqidlərini ölkəyə xarici təzyiq kimi xarakterizə edir və Gürcüstanın daxili işlərinə müdaxilə kimi görür. Onların fikrincə, ölkə Qərbdən gələn təzyiqlərə boyun əyməməli və öz müstəqil yolunu davam etdirməlidir.
Hakimiyyətin belə sərt mövqe tutmasının əsas səbəblərindən biri Gürcüstanın son illərdə Qərb və Rusiya arasında balanslı siyasət yürütməyə çalışmasıdır. Gürcüstan rəhbərliyi bir tərəfdən Qərblə sıx əlaqələr saxlamaq istəyir, digər tərəfdən isə Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya girmək istəmir. Bu siyasət Avropa və ABŞ tərəfindən bəzən təzyiqlərə məruz qalır, lakin Gürcüstan rəhbərliyi indiyədək mövqeyini dəyişməyib.
Müxalifət və Qərbin planları
Müxalifət partiyaları və onların Qərbdəki müttəfiqləri Zurabişvilinin iddialarını dəstəkləyir və onun çağırışlarını həyata keçirməyə çalışırlar. Beynəlxalq təzyiqlər nəticəsində müxalifət bir sıra aksiyalar və etiraz dalğaları təşkil edib. Gürcüstanda vəziyyətin Ukrayna ssenarisi üzrə inkişaf edə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar var. Beynəlxalq müşahidəçilərin "rəngli inqilab" ssenarisi olaraq adlandırdığı bu proses Gürcüstanda Qərbin dəstəklədiyi hökumətin formalaşmasına yol aça bilər.
Bununla yanaşı, Qərb Gürcüstanda demokratiyanın vəziyyətindən narahat olduğunu bəyan edərək, Avropa Birliyinə inteqrasiyanın yubanacağını bildirdi. Bu, Gürcüstanda Avropa ilə əməkdaşlığın əhəmiyyətinə inananlar arasında narahatlıqlar doğurur və cəmiyyətin müəyyən bir qismini etirazlara təşviq edir.
Gürcüstanın geosiyasi gələcəyi
Gürcüstanda parlament seçkilərinin nəticələrinə qarşı çıxan müxalifət və prezident Salome Zurabişvili arasında gərginliyin artması, ölkədə siyasi sabitliyin uzun müddət pozulmasına səbəb ola bilər. Qərb ölkələrinin bu münaqişəyə aktiv şəkildə müdaxilə etməsi, Gürcüstanın Avropa Birliyinə inteqrasiya prosesini çətinləşdirir və ölkədə daxili siyasi sabitliyi sarsıdır.
Lakin "Gürcü Arzusu" partiyası öz mövqeyində qətiyyətli qalır və bu qarşıdurmanın tədricən zəifləyəcəyinə inanır. Əgər partiya beynəlxalq təzyiqlərə boyun əyməsə və daxili münaqişəni güc yolu ilə deyil, diplomatiya ilə həll etməyə çalışsa, bu, Gürcüstanın müstəqil siyasətini qorumağa imkan verəcəkdir.
Yekunda, bu qarşıdurmanın necə nəticələnəcəyi əsasən "Gürcü Arzusu" partiyasının mövqeyindən və beynəlxalq təzyiqlərə qarşı davamlılığından asılı olacaq. Lakin, aydın olan budur ki, Gürcüstanın daxili siyasi böhranı Qərbin və Rusiyanın geopolitik maraqlarının birbaşa mübarizə meydanına çevrilib.
Gürcüstan müxalifəti yalnız özünə zərər vuracaq
Gürcüstanda parlament seçkilərinin nəticələri ilə bağlı müxalifət partiyalarının mövqeyi, ölkənin siyasi həyatına ciddi təsirlər buraxır. Müxalifət partiyalarının yeni seçilən parlamenti boykot etmək qərarı, onlara zərər vermək təhlükəsi daşıyır. Bu boykot, müxalifətin siyasi təsirini zəiflədir, nəticədə hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının dominantlığını daha da möhkəmləndirir.
Müxalifət partiyaları boykotun məqsədini iqtidarın legitimliyini sual altına almaq və ölkənin Avropa Birliyinə inteqrasiya planlarını əngəlləmək kimi ifadə edirlər. Onlar iddia edirlər ki, hakimiyyət seçkilərdə saxtakarlıq edib və demokratik prinsipləri pozub. Lakin belə bir boykot strategiyası müxalifət üçün uzunmüddətli perspektivdə ciddi risklər yaradır.
Müxalifətin zəifləməsi və iqtidarın güclənməsi
Müxalifət boykot etmək qərarına gəlməklə əslində siyasi arenadakı imkanlarını məhdudlaşdırır. Gürcüstanda siyasi böhranın daha da dərinləşməsi halında, müxalifətin parlamentdə təmsil olunmaması, ölkənin qanunverici orqanında iqtidarın tam hakimiyyəti ələ keçirməsinə yol aça bilər. Bu vəziyyət hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının qanun layihələrini mübahisəsiz şəkildə qəbul etməsinə, müxalifətə qarşı daha da sərt mövqe tutmasına imkan yaradacaq. Xüsusilə də, prezident Salome Zurabişvilinin mümkün impiçmenti vəziyyətində müxalifətin gücü daha da azalacaq və siyasi proseslərdə daha az rol oynayacaq.
Siyasi təcrid təhlükəsi
Müxalifət partiyaları parlamenti boykot etməklə, Gürcüstanın beynəlxalq arenada da özlərini izolyasiya etmə riski ilə üzləşə bilər. Gürcüstan Avropa Birliyinə üzvlük istiqamətində müəyyən öhdəliklər götürüb və bu prosesdə sabitlik, demokratik islahatlar əsas şərtlərdən biridir. Müxalifətin boykotu isə bu sabitliyi təhlükə altına qoyur və beynəlxalq tərəfdaşların Gürcüstanın daxili siyasi proseslərinə mənfi baxmasına səbəb ola bilər.
Avropa Birliyi üzvləri, xüsusilə də Almaniya və Macarıstan kimi dövlətlər, Gürcüstan seçkilərini ümumilikdə tanıyıb, müxalifətin boykotunu isə siyasi dialoq vasitəsilə həll edilməli bir məsələ kimi dəyərləndirirlər. Bu o deməkdir ki, Avropada seçkilərin legitimliyinin tamamilə şübhə altına alınması Belarus ssenarisi ilə eyniləşdirilməyəcək.
Belarus ssenarisi və onun reallıqdan uzaqlığı
Bir sıra ekspertlər Gürcüstanda müxalifətin vəziyyətini Belarusla müqayisə edirlər. Belarusda Svetlana Tixanovskayanın Qərb tərəfindən "legitim" olaraq tanınmasına baxmayaraq, real siyasi güc tətbiq edə bilməməsi Gürcüstan müxalifəti üçün də müəyyən paralellər yaradır. Ancaq Gürcüstanda belə bir ssenarinin reallaşması olduqca çətindir. Avropa Birliyinin Gürcüstandakı seçkilərə yanaşması Belarusdakı kimi kəskin deyil və bu fərqli siyasi kontekstə malikdir. Gürcüstanın Avropa ilə münasibətləri daha çox konstruktiv dialoqa və islahatlara yönəlib. Bu səbəbdən, müxalifətin Qərbdən gözlədiyi tam dəstək, xüsusilə seçkilərin tanınmaması ilə bağlı, olduqca zəifdir.
İqtisadi və sosial sabitlik amili
Hətta Gürcüstanın Avropa Birliyinə üzvlük prosesində gecikmələr və ya müəyyən əngəllər olsa belə, ölkədə iqtisadi sabitlik və təhlükəsizlik hakimiyyət üçün mühüm amillərdən biridir. İqtidar bu sabitliyi qorumaqla, beynəlxalq səviyyədə özünü legitim nümayiş etdirə bilir. Statistik məlumatlara görə, Gürcüstanın ÜDM artımı və iqtisadi inkişaf göstəriciləri, hakimiyyətin iqtisadi siyasətinin uğurlu olduğunu nümayiş etdirir. Bu isə müxalifətin əlinə ciddi bir arqument vermir. Sosial sabitlik və iqtisadi artım amili, iqtidarın mövqeyini gücləndirir və müxalifətin daha da marjinallaşmasına səbəb olur.
... Gürcüstan müxalifət boykot etmək qərarını yenidən nəzərdən keçirməlidir. Bu addım qısamüddətli siyasi təzyiq yaratmaq məqsədi güdürsə də, uzunmüddətli perspektivdə müxalifətin özünü siyasi proseslərdən kənarda qoyması ilə nəticələnə bilər. Gürcüstanda parlamentdən kənarda qalmaqla, müxalifət iqtidarın güclənməsinə şərait yaradır və bununla da öz gücünü zəiflədir.
Avropa ilə münasibətlərdə ciddi dəstək ala bilməmək və iqtisadi sabitlik faktorlarının hakimiyyətin mövqeyini gücləndirməsi, müxalifətin boykot strategiyasının nə qədər səmərəsiz olduğunu göstərir. Gürcüstanda müxalifətin konstruktiv dialoqa qayıtması və parlament daxilində siyasi mübarizəni davam etdirməsi daha məqsədəuyğun ola bilər. Bu həm də ölkənin demokratik gələcəyinə və Avropa Birliyinə inteqrasiya prosesinə töhfə verə bilər.
