44 günlük Vətən müharibəsində Azərbaycanın qazandığı qələbə xalqımızın tarixində əbədi iz buraxmış və milli qürur simvoluna çevrilmişdir. Bu möhtəşəm zəfərdən dərhal sonra, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev regionda davamlı sülhün bərqərar olunması üçün Ermənistana sülh təklif etdi. Prezidentin çağırışı ikitərəfli münasibətlərin normallaşdırılması və hər iki ölkənin suverenliyi, ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması əsasında sülh müqaviləsi imzalamağa yönəlmişdi. Prezident Əliyev İrəvanı bu tarixi fürsətdən yararlanmağa çağırdı və açıq şəkildə bəyan etdi ki, regionda sülhün və sabitliyin yeganə yolu məhz bu anlaşmadan keçir.
Lakin Ermənistan rəhbərliyi, xüsusilə baş nazir Nikol Paşinyan, bu fürsəti rədd edərək daha da təhlükəli yola əl atdı. 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın şərtlərini tam yerinə yetirmək əvəzinə, Ermənistan təxribatlar və hərbi eskalasiya siyasətini seçdi. Ermənistanın baş naziri Paşinyan 2 sentyabr 2023-cü il tarixində qanunsuz Qarabağ xuntasını uydurma "müstəqillik günü" münasibətilə təbrik edərək, regionda yenidən gərginliyi artırdı. Daha sonra, 9 sentyabr 2023-cü il tarixində Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin müvəqqəti nəzarət zonasında qanunsuz “prezident seçkiləri”nin keçirilməsi, Ermənistanın sülh prosesinə zidd addımlarının davamı idi.
Ermənistan təkcə öz silahlı qüvvələrini və qanunsuz silahlı dəstələrini Azərbaycan ərazilərindən çıxarmaqdan imtina etmədi, əksinə, bu ərazilərə hərbi qüvvə, texnika və silah-sursat göndərməyə davam etdi. Bundan başqa, erməni tərəfi yeni istehkamların tikintisinə, mövqelərin möhkəmləndirilməsinə və ərazilərin minalanmasına cəhd göstərdi. Bu təxribatlar Azərbaycanı öz haqlı mövqeyini daha da güclü müdafiə etməyə və suverenliyini qorumaq üçün qəti tədbirlər görməyə vadar etdi.
19 sentyabr 2023-cü il tarixində Ermənistan silahlı qüvvələri və separatçı dəstələr genişmiqyaslı hərbi təxribatlara əl atdı. Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolunda erməni diversiya qrupları tərəfindən əvvəlcədən basdırılmış minanın partlaması nəticəsində iki mülki şəxs həlak oldu. Eyni gündə, Azərbaycan Daxili Qoşunlarının hərbçilərini daşıyan avtomobil başqa bir mina partlayışı nəticəsində zərər çəkdi, dörd hərbçi həlak oldu. Bu təxribatlar, Azərbaycanı daha genişmiqyaslı və qəti addımlar atmağa vadar etdi.
Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi sentyabrın 19-da Ermənistanın Krasnoselo rayonundakı mövqelərdən Gədəbəy rayonuna atəş açıldığını və ermənilərin bölgədə radiomaneələr tətbiq etdiyini bildirdi. Eyni zamanda, Azərbaycanın mövqeləri atəşə tutuldu və Ermənistan tərəfi hərbi mövqelərini daha da möhkəmləndirmək üçün təxribatçı fəaliyyətlərə davam etdi. Sentyabrın 19-da, Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi Qarabağda antiterror tədbirlərinin başladığını bəyan edərək, Ermənistan silahlı qüvvələrinin mövcudluğunu regional sülhə ciddi təhdid adlandırdı. Nəticədə, Azərbaycanın separtçılara və terrorçulara qarşı əməlyyatı başladı.
Bu lokal antiterror əməliyyatları çərçivəsində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri bir-biri ilə dəqiq əlaqə quraraq, erməni qüvvələrinin təchizat yollarını bağladı, strateji mövqeləri nəzarət altına aldı və separatçı dəstələrin mövqelərinə qarşı dəqiq zərbələr endirdi. Azərbaycan Ordusu 90-dan çox hərbi mövqeni nəzarət altına alaraq, düşmənin müdafiə xətlərini yarıb keçdi və mühüm strateji yolları ələ keçirdi. Əməliyyat zamanı erməni silahlı qüvvələrinə məxsus onlarla texnika, o cümlədən artilleriya sistemləri, minaatanlar, zenit-raket kompleksləri və digər hərbi vasitələr məhv edildi.
Bir neçə saat ərzində Azərbaycan Ordusu erməni qüvvələrinin 60-dan çox döyüş mövqeyini nəzarətə aldı və 90-dan çox hərbi texnikanı məhv etdi. Bu əməliyyatlar zamanı mülki əhalinin təhlükəsizliyi əsas prioritet olaraq saxlanıldı və hərbi əməliyyatlar beynəlxalq hüququn normalarına uyğun şəkildə həyata keçirildi.
Azərbaycanın həyata keçirdiyi bu əməliyyatlar nəticəsində Qarabağdakı erməni separatizminin əsas dayaqları sarsıldı. Azərbaycan suverenliyini tam olaraq bərpa etdi və Qarabağ bölgəsindəki separatçı qüvvələr məğlubiyyətə uğradıldı. Bayrağımız Xankəndi, Ağdərə, Əsgəran və digər ərazilərdə qaldırıldı və bu ərazilər Azərbaycan dövlətinin nəzarətinə keçdi. Ermənistan tərəfinin təslim olması ilə Qarabağın erməni əhalisi ilə Yevlaxda sülh danışıqları başlandı və bölgədə sabitlik bərqərar olmağa başladı.
Əməliyyat gündüz vaxtı, dağ-meşə şəraitində əlverişsiz hava şəraitində başlasa da, qarşıya qoyulmuş bütün vəzifələr dəqiqliklə və müəyyən edilmiş müddətdə yerinə yetirildi. Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Naziri Zakir Həsənov əməliyyatın gedişatını Azərbaycan televiziyasına verdiyi müsahibədə təsvir edərkən bildirdi ki, əməliyyat bir sutkadan az davam etdi, saat 13:00-da başladı və artıq saat 22:00-a qədər Ermənistanın əksər birləşmələri mühasirəyə alındı. O, təsdiqlədi ki, Azərbaycan qüvvələri düşmənin bütün təchizat yollarını tez bir zamanda kəsdi və onların havadan müdafiə və idarəetmə sistemlərini sıradan çıxardı ki, bu da erməni qüvvələrinin kapitulyasiyasına səbəb oldu.
Bir sutkadan az bir müddətdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 406 kvadrat kilometr ərazini tamamilə təmizlədi və nəzarətə götürdü. Ordumuz yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirərək antiterror əməliyyatını beynəlxalq humanitar hüququn normalarına və prinsiplərinə tam uyğun şəkildə həyata keçirdi, mülki əhali arasında itkilərə yol vermədi və mülki obyektlərə ziyan vurmadı. Azərbaycan Ordusu qısa müddətdə 15-18 min nəfərdən ibarət düşmən qruplaşmasını təslim olmağa məcbur etdi.
19-20 sentyabr 2023-cü il tarixlərində Azərbaycan Ordusunun dəqiq zərbələri nəticəsində düşmənin 8 tankı, 22 artilleriya sistemi, 14 minaatanı, 3 zenit kompleksi, 8 radioelektron mübarizə vasitəsi və 9 hərbi-nəqliyyat vasitəsi məhv edildi.
Bu əməliyyatlar təkcə hərbi bir uğur deyil, həm də Azərbaycanın regional qüvvə kimi beynəlxalq nüfuzunu bir daha təsdiq etdi. Ermənistana qarşı sülh çağırışları nəticəsiz qaldıqda, Azərbaycan qətiyyətli hərbi tədbirlərlə öz ərazi bütövlüyünü tam təmin etdi. Bu zəfər, Azərbaycanın 2020-ci il Vətən müharibəsindəki qələbəsinin davamı və möhkəmləndirilməsi kimi tarixdə öz yerini tutdu.
Sentyabrın 19-20-də Azərbaycan tərəfindən Qarabağdakı separatçı qüvvələrə qarşı uğurla keçirilmiş lokal antiterror tədbirlərindən sonra bir sıra Qərb ölkələri və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Azərbaycana qarşı təzyiqlərin və təhdidlərin artdığı müşahidə edilir. Bu təzyiqlərin əsas məqsədi Azərbaycanın Qarabağ məsələsində göstərdiyi qətiyyətli mövqedən geri çəkilməsi və separatçı qüvvələrin maraqlarının qorunmasıdır.
2024-cü ilin əvvəllərindən etibarən bir çox Qərb ölkəsi, o cümlədən Avropa İttifaqının üzvü olan bəzi dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlar, Azərbaycana qarşı sanksiya təhdidləri ilə çıxış edib və insan hüquqları məsələlərini bəhanə edərək Bakıya qarşı siyasi təzyiq göstərməyə çalışıblar.
Bir çox beynəlxalq media qurumları və Qərb dövlətlərinin rəsmi dairələri Azərbaycanı “humanitar böhran” yaratmaqda və guya erməni əhalisinin hüquqlarını pozmaqda ittiham edir. Məsələn, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken Qarabağdakı hadisələrdən dərhal sonra Azərbaycanı tənqid edən açıqlamalar vermiş və ölkənin hərbi tədbirlərini qeyri-adekvat adlandırmışdı. O, Azərbaycanın qətiyyətli mövqeyindən geri çəkilməli olduğunu bildirmişdi. Eyni zamanda, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron da Ermənistanın mövqeyini açıq şəkildə dəstəkləmiş və Qarabağdakı separatçı rejimə olan rəğbətini ifadə etmişdi.
2024-cü ildə Avropa Parlamentinin bəzi üzvləri və Avropa Şurasının nümayəndələri də Azərbaycana qarşı sanksiyalar tətbiq olunması məsələsini müzakirə etdilər. Onlar Qarabağdakı erməni icmasının “haqlarının” qorunması üçün beynəlxalq müşahidəçilərin yerləşdirilməsi təklifini dəstəkləyiblər. Lakin bu təkliflərin heç biri Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən qəbul edilməyib, çünki bu, Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirilir.
Bəzi Qərb dövlətlərinin və təşkilatlarının təzyiqləri ilə yanaşı, Ermənistan hökumətinin də bu prosesdə xüsusi rolu var. Nikol Paşinyanın rəhbərlik etdiyi Ermənistan hökuməti son zamanlar separatçı qüvvələrə açıq dəstək verməklə yanaşı, revizionist yanaşmalarını da gücləndirmişdir. 2024-cü ilin əvvəllərində Ermənistanın müxtəlif rəsmiləri Azərbaycana qarşı təhdidkar bəyanatlarla çıxış etmiş və beynəlxalq səviyyədə Qarabağ məsələsinin yenidən gündəmə gətirilməsi üçün fəaliyyət göstərmişlər.
Bəzi Qərb ölkələri, xüsusilə Fransa, Ermənistanın bu mövqeyini dəstəkləyərək, açıq şəkildə Azərbaycana qarşı düşmənçilik nümayiş etdirmişdir. Məsələn, Fransanın Avropa işləri üzrə naziri Loran Vokie mart ayında verdiyi açıqlamada Azərbaycanın hərbi tədbirlərini “erməni xalqına qarşı cinayət” adlandırmış və bu mövzunu Avropa İttifaqının gündəminə daşımağa çalışmışdı.
Qarabağdakı separatçı qüvvələrin revanşist mövqeyinin gücləndirilməsi Ermənistanın bəzi dairələri tərəfindən aktiv şəkildə dəstəklənir. Ermənistan daxilində bu cür separatçı düşüncələr genişlənir və revanşizm çağırışları 2024-cü ildə də intensivləşmişdir. Qərb ölkələrinin bir çoxu isə bu prosesdə qeyri-rəsmi olaraq iştirak edir və Ermənistanın Azərbaycana qarşı siyasətini dəstəkləyir. Bu, regionda gərginliyin artmasına və yeni toqquşma təhlükəsinin yaranmasına səbəb olur.
Qərb ölkələrinin və beynəlxalq təşkilatların Azərbaycana təzyiqləri, həmçinin Ermənistanın revanşist mövqeyinə dəstək, Cənubi Qafqazda sabitliyi ciddi təhlükə altında qoyur. Buna baxmayaraq, Azərbaycan öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq üçün qətiyyətli mövqeyini davam etdirir.
